Η σπουδαιότητα της εκπαίδευσης των γονέων απο τους ειδικούς θεραπευτές

Εξαιρετικής σημασίας είναι η συμμετοχή του γονιού στη θεραπευτική διαδικασία. Ένας απο τους βασικότερους λόγους είναι η κατανόηση τόσο της δυσλειτουργίας όσο και των δυνατοτήτων του παιδιού. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι που θα πρέπει να εκπαιδευτούν και οι δύο γονείς για την καλύτερη πρόοδο της θεραπείας. Παρακάτω αναφέρω μερικούς:

1. Ενημέρωση,κατανόηση και αποδοχή του προβλήματος 
2. Απενεχοποίηση 
3. Διάκριση των ρεαλιστικών δυνατοτήτων του παιδιού 
4. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του παιδιού στο μέγιστο βαθμό. 
5. Διαχείριση δύσκολων συμπεριφορών του παιδιού 
6. Κατανόηση του ρόλου του θεραπευτή στην παρέμβαση 
7. Ενίσχυση του παιδιού για γενίκευση όσων κατέκτησε και σε άλλα περιβάλλοντα (πχ σπίτι, σχολείο, εξωτερικό περιβάλλον) 

Μαρινέλη Ανδρονίκη

Εργοθεραπεύτρια SI

Μαθησιακές δυσκολίες (πρώιμη παρέμβαση)

Η πρώιμη ανίχνευση είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον των παιδιών, επειδή μας επιτρέπει να οργανώσουμε έγκαιρα παρεμβατικά προγράμματα, να στηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να προλάβουμε ίσως περισσότερο σοβαρές επιπλοκές. 

Λειτουργίες και δεξιότητες απαραίτητες για την κατάκτηση της γραφής

Για να θεωρηθεί ένα παιδί έτοιμο να μάθει να γράφει, πρέπει να έχει αναπτύξει ορισμένες λειτουργίες και δεξιότητες όπως:

1. Τη συμβολική λειτουργία. Επειδή η γραφή είναι ένας κώδικας και εκφράζεται με συγκεκριμένα σύμβολα, η ανάπτυξη της συμβολικής λειτουργίας είναι απαραίτητη. Το παιδί χρησιμοποιεί δικά του σύμβολα για να αποτυπώσει τις σκέψεις του. Το να ονομάζει αυτό που σχεδίασε ή το να προαναγγέλλει ότι θα σχεδιάσει κάτι συγκεκριμένο θεωρείται ως ένδειξη ανάπτυξης της συμβολικής λειτουργίας.
2. Την οικοδόμηση και οργάνωση της εικόνας του σώματος.
3. Την οπτική οξύτητα, την οπτική αντίληψη και την οπτική μνήμη. Η καλή λειτουργία της όρασης, η αντίληψη που έχει το παιδί γι’ αυτό που βλέπει καθώς και η διατήρηση στη μνήμη αυτού που βλέπει για να μπορεί να το αναπαραγάγει, θεωρούνται σημαντικές για την εκμάθηση της γραφής.
4. Το συντονισμό ματιού – χεριού. Αν το παιδί δεν έχει αποκτήσει την εικόνα του σώματός του δεν μπορεί να προχωρήσει στη γραφή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζει καλά το σώμα του και τα μέλη του, να μπορεί να τα χρησιμοποιεί σωστά ελέγχοντας την κίνησή τους.
5. Τη λεπτή κινητικότητα. Για να γράψει το παιδί πρέπει να κάνει λεπτές και συγκεκριμένες κινήσεις, να κρατάει το μολύβι με συγκεκριμένο τρόπο και απαλά.
6. Την αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Η γραφή είναι κίνηση και ρυθμός και συνδέεται αμεσότατα με τις έννοιες του χώρου και του χρόνου. •
7. Την παγίωση της πλευρίωσης. Είναι σημαντικό να έχει συνειδητοποιήσει το παιδί την επικρατέστερη πλευρά του και να έχει αποφασίσει με ποιο χέρι γράφει.
8. Τον προφορικό λόγο. Αν ο προφορικός λόγος δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς δεν μπορεί να γίνει σύνδεσή του με το γραπτό.

Σημαντικό ρόλο επίσης για την κατάκτηση της γραφής όπως και για τις περισσότερες δεξιότητες, παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον το παιδιού, επειδή αποτελεί πρότυπο και επειδή ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει τις προσπάθειές του. Αν κάποια από τις παραπάνω δεξιότητες δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ή δυσλειτουργεί, πιθανότατα το παιδί θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στη γραφή πηγαίνοντας στο Δημοτικό σχολείο.

Προϋποθέσεις για την εκμάθηση της ανάγνωσης

Επειδή ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάγνωση βασίζεται και εξαρτάται από την ομιλία. Προβλήματα στον προφορικό λόγο είναι πιθανό να επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και να αποτελούν προπομπό μελλοντικών δυσκολιών στην ανάγνωση.

Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι:

Καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη

Περιορισμένο λεξιλόγιο

Έλλειψη κατανόησης της ομιλίας των άλλων

Αδυναμία προφορικής έκφρασης.

Ακόμα η ανάγνωση προϋποθέτει:

1. Καλό νοητικό επίπεδο
2. Σταθερό προσανατολισμό
3. Καλή οπτική αντίληψη, εντοπισμό μορφών
4. Συγχρονισμό των κινήσεων χεριού – ματιού
5. Εσωτερικό λόγο άρθρωσης σε συντονισμό με αναπνευστικές κινήσεις κατά την ανάγνωση με δυνατή φωνή.
6. Συγκέντρωση προσοχής.                                                 

Τα παιδιά πριν αρχίσουν να διδάσκονται ανάγνωση θα πρέπει να είναι σε θέση:

• Να επαναλάβουν με δικά τους λόγια μια ιστορία που θα ακούσουν ή να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις. 
• Να κατανοούν όρους της ανάγνωσης όπως π.χ. πρώτη σελίδα του βιβλίου, πάνω μέρος της σελίδας, εξώφυλλο κ.λπ..
• Να ζευγαρώνουν λέξεις που φαίνονται ίδιες.
• Να δείχνουν γράμμα ή λέξη που τους ζητάμε (τοποθετούμε μπροστά στο παιδί μια καρτέλα με λέξη και μια με γράμμα και λέμε: «δείξε μου μια λέξη» ή «δείξε μου ένα γράμμα»).
• Να βρίσκουν λέξεις που αρχίζουν από το γράμμα που τους δίνουμε (π.χ. «υπάρχει κάτι μέσα στην τάξη μας που αρχίζει από "μ"» ή «ποια φωνούλα ακούς πρώτη όταν λέω "μαμά"».
• Να βρίσκουν τα ομοιοκατάληκτα ζευγαράκια ανάμεσα από αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων που τοποθετούμε μπροστά τους (π.χ τυρί – κερί).
• Να συνθέτουν σε λέξεις, τις συλλαβές που τους λέμε (π.χ. ποια λέξη ακούς όταν λέω νε–ρο, δά-σος κ.λ.π.) Συμπληρωματικά θα αναφέρουμε ορισμένα συμπτώματα, που θεωρούνται ως ενδείξεις μελλοντικών προβλημάτων δυσλεξίας , αν παρατηρηθούν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Το παιδί που είναι ύποπτο για δυσλεξία:

Δεν έχει σωστό ρυθμό

Ζωγραφίζει αντικατοπτρικά (ανάποδα ανθρωπάκια ή σπιτάκια).

Έχει κακή αντίληψη του χώρου και του χρόνου

Μπορεί να είναι αριστερόχειρας

Μπορεί να ταλαντεύεται ανάμεσα στο δεξί ή το αριστερό χέρι

Μπορεί να είναι υπερκινητικό.

Έχει φτωχό προσληπτικό λόγο.

Μαθησιακές δυσκολίες στις πρωτομαθηματικές έννοιες

Οι δυσκολίες σ’ αυτό που ονομάζουμε σχολικά Μαθηματικά εμφανίζονται κατά τη φοίτηση του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο. Το υπόστρωμά τους όμως μάλλον βρίσκεται στα χρόνια που το παιδί φοιτά στο νηπιαγωγείο και σ’ αυτό μπορούμε να παρέμβουμε.

Για τα μαθηματικά απαιτούνται:

Η αντίληψη του χώρου

Η αντίληψη του χρόνου

Η έννοια της αλληλουχίας

Η σύγκριση

Η ταξινόμηση

Οι συνδυασμοί με άλλες πληροφορίες

Η αντίληψη "αφηρημένων εννοιών"

Η μνήμη

Ο λόγος

Η ικανότητα των οπτικών παραστάσεων.

Έτσι μερικά από τα προβλήματα παιδιών με μαθηματικές δυσκολίες είναι:

• Δυσκολίες των σχέσεων στο χώρο (π.χ. συγχέουν έννοιες όπως πάνω – κάτω , αρχή – τέλος, δεν τα καταφέρνουν στα puzzles)
• Διαταραχές στην κινητική και οπτική αντίληψη (δεν μπορούν να κατατάξουν τα αντικείμενα και να κατανοήσουν ομάδες αντικειμένων).
• Προβλήματα που συνδέονται με το λόγο (δεν μπορούν να καταλάβουν έννοιες "συν", "πλην", "ίσον", κ.λπ.) • Φτωχικές έννοιες κατεύθυνσης και χρόνου (χάνονται εύκολα, δεν μπορούν να υπολογίσουν τη διάρκεια μιας δραστηριότητας).
• Προβλήματα μνήμης (δεν μπορούν να ανακαλέσουν τις αριθμητικές πράξεις γρήγορα και αυτόματα.)
• Δυσκολίες συμβολισμού (συγχέουν το "συν" (+) , με το "επι" (Χ) ή τις δύο τελείες της διαίρεσης με τη μια τελεία του πολλαπλασιασμού).

πηγη: http://www.noesi.gr/book/intervention/mathisiakes-diskolies#sthash.B3OQUJUW.dpuf

ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Όπως γνωρίζουμε, κάποιες φορές ένα παιδί μπορεί να γεννηθεί με μια «κατάσταση», μια ειδική εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία (σύγχρονοι ορισμοί), η οποία θα επηρεάσει με κάποιον τρόπο την ανάπτυξή του. Κάποιες άλλες φορές, αυτή η εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία δεν είναι εμφανής από τη στιγμή της γέννησης, αλλά παρουσιάζεται ως κάποιο εμπόδιο σε κάποιο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού καθώς μεγαλώνει, ανησυχώντας τους γονείς και τους γιατρούς.

Η πρώιμη παρέμβαση σημαίνει ακριβώς αυτό: να βρεθούν οι τρόποι, οι τεχνικές και οι συνθήκες, οι οποίες θα βοηθήσουν ένα παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρία να αναπτύξει στο μέγιστο τις ικανότητές του και να είναι από μικρή ηλικία λειτουργικό μέσα στην οικογένεια με στόχο τη λειτουργικότητα στο σχολείο και τα υπόλοιπα περιβάλλοντα.

Για να ξεκινήσει η πρώιμη παρέμβαση, χρειάζεται πρωτίστως η αξιολόγηση των δυνατοτήτων αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί, προκειμένου να επιλεχθεί ο κατάλληλος τρόπος παρέμβασης ή και θεραπείας.

Σε κάποιες περιπτώσεις, η παρέμβαση που δέχεται ένα παιδί σε πρώιμη ηλικία μπορεί να το βοηθήσει να «κλείσει η ψαλίδα» μεταξύ του ίδιου και των άλλων παιδιών της ίδιας ηλικίας, να μπορέσει δηλαδή το παιδί με την ειδική εκπαιδευτική ανάγκη να «προλάβει» τους υπόλοιπους συμμαθητές του στο σχολείο, φτάνοντας μέσω της παρέμβασης/θεραπείας στα αναπτυξιακά ορόσημα του μέσου όρου της ηλικίας του.

Πολύ σημαντικό στοιχείο της πρώιμης παρέμβασης, είναι η υποστήριξη και εκπαίδευση της οικογένειας. Η θεραπεία/παρέμβαση που χρησιμοποιείται στο παιδί πρέπει να γίνεται κατανοητή από τους γονείς, ώστε να μπορεί να εφαρμόζεται και στο σπίτι και όχι μόνο σε ειδικά διαμορφωμένα «θεραπευτικά» περιβάλλοντα. Η εμπλοκή των γονέων είναι απαραίτητη για την επιτυχία ενός προγράμματος πρώιμης παρέμβασης. γι’ αυτόν το λόγο η οικογένεια πρέπει να απαιτεί να ενημερώνεται και να εμπλέκεται ενεργά σε μια τέτοια θεραπευτική διαδικασία.

Τομείς ανάπτυξης που ενισχύονται σημαντικά με την πρώιμη παρέμβαση:

• Κινητική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να κινείται, να παρατηρεί ήχους και οπτικά ερεθίσματα.
• Γλωσσική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να αρθρώσει λόγο, να χρησιμοποιήσει σωστό λεξιλόγιο, να επικοινωνήσει.
• Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια και δραστηριότητες, να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις με άλλα παιδιά και δασκάλους, να εκφράσει τα συναισθήματά του.
• Γνωστική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται, να αναλύει, να θυμάται και να μαθαίνει.

Ειδικότητες δασκάλων και ειδικών θεραπευτών που συμμετέχουν στα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ανάλογα με την περίπτωση:

Λογοθεραπευτές - βοηθούν στην ανάπτυξη του λόγου και της επικοινωνίας. Ανάλογα με την περίπτωση, επιλέγουν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας ή τρόπο ενίσχυσης και παραγωγής του λόγου και βοηθούν το παιδί να επικοινωνήσει πρωτίστως τις ανάγκες του. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να ξεκινήσει από τη βλεμματική επαφή και το ελεύθερο παιχνίδι, αλλά έχει ως στόχο πάντα την επικοινωνία με το παιδί με οποιονδήποτε τρόπο, πριν καταλήξει στην εκφορά λόγου σε περιπτώσεις που αυτό είναι εφικτό.

Εργοθεραπευτές - βοηθούν στην κινητική ανάπτυξη του παιδιού κυρίως μέσω του παιχνιδιού. Με μπάλες, παιχνίδια ισορροπίας και άλλα, βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τομείς της αδρής του κινητικότητας και να γίνει λειτουργικό στο παιχνίδι. Με ασκήσεις λεπτής κινητικότητας εκπαιδεύουν το παιδί γραφοκινητικά και το προετοιμάζουν για το σχολείο. Επίσης, εξασκούν την προσοχή και τη μνήμη και δουλεύουν τυχόν αισθητηριακά προβλήματα, τα οποία εμφανίζονται συχνά σε περιπτώσεις αυτισμού.

Ειδικοί παιδαγωγοί – βοηθούν το παιδί να αναπτυχθεί γνωστικά και συναισθηματικά. Οργανώνουν μαθησιακό πρόγραμμα ανάλογα με τις δυνατότητες, τις δυσκολίες και την ηλικία των παιδιών. Βοηθούν τα παιδιά να ενταχθούν ομαλά σε ομάδα και να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Επίσης έχουν την οργάνωση του χώρου και του προγράμματος που ακολουθεί το παιδί και βοηθούν και τους γονείς να οργανωθούν με ανάλογο τρόπο και στο σπίτι.

Τέλος, την ομάδα συμπληρώνουν φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγοι ή γιατροί οι οποίοι παρακολουθούν το παιδί και την οικογένειά του, κατά περίπτωση.

πηγή: http://www.logotherapeia.com.gr

Drawing Autism: «Ο κόσμος μέσα από τα μάτια του αυτισμού»

Χωρίς κανένα φυλετικό, εθνικό ή κοινωνικό φραγμό, ο αυτισμός διαγιγνώσκεται σήμερα σε 1 στα 150 παιδιά, με τα αγόρια να έχουν τέσσερις φορές περισσότερη πιθανότητα να διαγνωσθούν με αυτισμό σε σχέση με τα κορίτσια. Γνωστές ως διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε διάγνωση , με κοινωνικά προβλήματα, δυσκολίες συμπεριφοράς και καθυστερήσεις γλωσσικής ανάπτυξης, να ποικίλλουν σημαντικά από άτομο σε άτομο (εντυπωσιακή ποικιλία κλινικής έκφρασης).

Το βιβλίο Drawing Autism, συγκεντρώνει το έργο ατόμων από όλο το φάσμα του αυτισμού, παρέχοντας θετικές και εμπνευσμένες ιδέες στο πώς η τέχνη επιτρέπει σε άτομα με αυτισμό να εκφραστούν. Τα έργα περισσότερων από 50 ατόμων με αυτισμό από όλο τον κόσμο, παρουσιάζουν μοναδικές προοπτικές σχετικά με το πώς αυτά τα άτομα βλέπουν τον κόσμο και την θέση τους μέσα σε αυτόν.

Η συγγραφέας Jill Mullin, αναλύτρια συμπεριφοράς και παιδαγωγός, έχει συγκεντρώσει μια σειρά από έργα καταξιωμένων καλλιτεχνών αλλά και άγνωστων ταλαντούχων ατόμων. Οι δημιουργίες τους, σε συνδυασμό με τις συνεντεύξεις τους δημιουργούν ένα ενδιαφέρον βιβλίο που δείχνει οπτικά πώς εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο ο αυτισμός από άτομο σε άτομο.

Ένα μέρος των εσόδων του βιβλίου θα διατεθεί σε επιλεγμένους οργανισμούς που υποστηρίζουν την τέχνη και τον αυτισμό. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τη σελίδα στο Facebook: Drawing Autism

Πηγή http://socialpolicy.gr/2014/

Επιστήμονες βρήκαν την αιτία του αυτισμού

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στη Νέα Υόρκη, πιστεύουν ότι εντόπισαν την αιτία του αυτισμού, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την επινόηση μιας αποτελεσματικής θεραπείας.

Όπως γράφουν στην επιθεώρηση «Neuron», το κλειδί είναι οι υπερβολικά πολλές νευρικές συνάψεις στον εγκέφαλο, δηλαδή τα υπεράριθμα σημεία επικοινωνίας των εγκεφαλικών κυττάρων (νευρώνων) μεταξύ τους.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η περίσσεια των νευρικών συνάψεων δημιουργείται εξαιτίας της έλλειψης του κλαδέματος (pruning), μίας διεργασίας με την οποία αυτοπεριορίζονται οι συνάψεις για να μην υπάρχει επικοινωνία με ακατάλληλα κύτταρα.

Στο εύρημα αυτό κατέληξαν εξετάζοντας τους εγκεφάλους 26 αυτιστικών παιδιών και νεαρών ενηλίκων, ηλικίας 2 έως 20 ετών, που είχαν πεθάνει από διάφορες αιτίες και συγκρίνοντάς τους με εκείνους ανάλογης ηλικίας νεκρών, χωρίς αυτισμό.

Όπως διαπίστωσαν ο αριθμός των νευρικών συνάψεων ήταν διαφορετικός ανά ηλικία και μέχρι το τέλος της εφηβείας είχαν μειωθεί κατά σχεδόν 50% στους εγκεφάλους των μη αυτιστικών νεκρών αλλά μόνο κατά 16% σε εκείνους των αυτιστικών.

Οι ερευνητές λένε πως κατά την φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου δημιουργούνται αμέτρητες συνάψεις κατά τη βρεφική ζωή, αλλά περιορίζονται με το κλάδεμα για να είναι ομαλή η επικοινωνία των νευρώνων μεταξύ τους.

Στις αυτοψίες παρατήρησαν ότι οι νευρικές συνάψεις και το κλάδεμα είναι πολύ πιο έντονες στον εγκεφαλικό φλοιό – το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται στενά με τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

Οι επιστήμονες του Κολούμπια συνέχισαν την έρευνά τους σε ποντίκια με αυτιστικά συμπτώματα, διαπιστώνοντας πως η έλλειψη του κλαδέματος οφειλόταν σε μία πρωτεΐνη που λέγεται mTOR και όταν είναι υπερδραστήρια καταστέλλει την ικανότητα κλαδέματος των εγκεφαλικών κυττάρων.

Μεγάλες ποσότητες αυτής της πρωτεΐνης εντοπίστηκαν στη συνέχεια και στους εγκεφάλους των νεκρών με αυτισμό, γράφουν στο άρθρο τους.

Στο τελευταίο στάδιο της έρευνας, οι ερευνητές κατόρθωσαν να αμβλύνουν τα αυτιστικά συμπτώματα των ζώων, αντιμετωπίζοντας την έλλειψη του κλαδέματος.

Αυτό το επέτυχαν χορηγώντας στα ποντίκια ένα φάρμακο που εξασθενεί το ανοσοποιητικό και το οποίο κανονικά παίρνουν οι μεταμοσχευθέντες ασθενείς για να μην απορρίψει ο οργανισμός τους τα μοσχεύματα.

Αν και το φάρμακο δεν είναι κατάλληλο για θεραπεία του αυτισμού σε ανθρώπους, οι ερευνητές λένε πως η ανακάλυψή τους ανοίγει το δρόμο για να επινοηθούν άλλα, ασφαλέστερα για τη συγκεκριμένη ομάδα ασθενών.

«Τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά και μπορεί να οδηγήσουν σε μία εντελώς νέα και απολύτως απαραίτητη στρατηγική για την αντιμετώπιση του αυτισμού», δήλωσε ο δρ Τζέφρι Λίμπερμαν, καθηγητής και επικεφαλής του Τμήματος Ψυχιατρικής του Κολούμπια.

Ο αυτισμός και οι άλλες διαταραχές του φάσματός του είναι νευροψυχιατρικές καταστάσεις. Υπολογίζεται ότι στην χώρα μας υπάρχουν τουλάχιστον 4.000 έως 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 20.000 έως 30.000 με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων (ΕΕΠΑΑ).

πηγη: http://www.newsitamea.gr/

Δυσγραφία

Η γραφή είναι μια αναπτυξιακή διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά μαθαίνουν τις απαραίτητες κινητικές δεξιότητες που απαιτούνται για να γράψουν, καθώς και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να μεταφέρουν τη σκέψη τους στο γραπτό. Επομένως η γραφή εκ φύσεως, είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός και απαιτεί τόσο κινητικές δεξιότητες, όσο και δεξιότητες επεξεργασίας των πληροφοριών. Πότε όμως μπορούμε να μιλήσουμε για δυσκολία στις δεξιότητες γραφής και πότε η γραφή μπορεί να αποτελέσει σημάδι μαθησιακής δυσκολίας;

Η δυσγραφία ανήκει στις μαθησιακές δυσκολίες και επηρεάζει σημαντικά τις ικανότητες γραφής. Μπορεί να εκδηλωθεί με δυσκολία στην ορθογραφία, με κακό γραφικό χαρακτήρα και με δυσκολία μεταφοράς της σκέψης στο γραπτό λόγο. Η δυσγραφία προκαλεί κούραση στο γράψιμο και φτωχή οργάνωση του γραπτού τόσο σε επίπεδο γραμμής όσο και σε επίπεδο σελίδας.

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια της δυσγραφίας;

Ο κακός γραφικός χαρακτήρας από μόνος του δεν αποτελεί ένδειξη ότι το άτομο έχει δυσγραφία. Δεδομένου ότι η δυσγραφία είναι μια εξελικτική δυσκολία που συνδέεται με τη δυσκολία επεξεργασίας των πληροφοριών, οι δυσκολίες που παρουσιάζει το άτομο μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Σύμφωνα με το διεθνές κέντρο μαθησιακών δυσκολιών, τα παρακάτω χαρακτηριστικά αποτελούν ενδείξεις δυσγραφίας:

1. Παράξενη και ανορθόδοξη τοποθέτηση του καρπού, του σώματος και σφίξιμο των δακτύλων κατά το γράψιμο.
2. Ανορθόγραφο γράψιμο.
3. Ανάμειξη κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων.
4. Κουράζεται γρήγορα όταν γράφει.
5. Μη κανονικό μέγεθος και σχήμα στα γράμματα.
6. Ημιτελή γράμματα ή λέξεις σε προτάσεις.
7. Κακή χρήση των γραμμών και των περιθωρίων στο τετράδιο.
8. Κακή οργάνωση της σελίδας και της σκέψης.
9. Αργοπορία κατά την αντιγραφή και μειωμένη ταχύτητα γραφής.
10. Συχνά παρατηρείται ψιθύρισμα και λεκτικά σήματα κατά το γράψιμο.
11. Δυσκολία στη δομή, στη σύνταξη και στη γραμματική.
12. Μεγάλη απόκλιση μεταξύ του προφορικού λόγου και του γραπτού λόγου.Πώς μπορούν να βοηθηθούν τα παιδιά;

Χαρακτηριστικά κακογραφίας:

• δυσανάγνωστο κείμενο
• έλλειψη ακρίβειας στο σχηματισμό των γραμμάτων
• ασυνέπεια στη γραφή των ίδιων γραμμάτων
• ανομοιογένεια ως προς το μέγεθος
• ανάμειξη κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων
• μη τήρηση ίσων διαστημάτων ανάμεσα σε γραμμές και λέξεις
• έλλειψη ομοιογενούς κλίσεις γραμμάτων
• επανασχηματισμός γραμμάτων – διστακτική γραφή 

Υπάρχουν πολλοί τρόποι και στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί με δυσγραφία να βελτιώσει τις δεξιότητες γραφής. Παρακάτω ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

Γραφή:

• Το παιδί είναι καλό να γράφει πάντα σε τετράδιο ή χαρτί που έχει γραμμές έτσι ώστε να έχει έναν οδηγό για το πού πρέπει να βρίσκονται τα γράμματα.
• Δοκιμάστε διαφορετικά μολύβια ή στυλό για να βρείτε αυτό που είναι πιο άνετο για το παιδί.
• Βοηθήστε το παιδί να εξασκηθεί στο σχεδιασμό γραμμάτων και αριθμών, κάνοντας κινήσεις του βραχίονα στον αέρα έτσι ώστε να βελτιώσει τη μνήμη που αφορούν στα σχήματα αυτά. Επίσης το παιδί μπορεί να εξασκηθεί και να βελτιώσει τη μνήμη για τα γράμματα και τους αριθμούς κάνοντας μικρότερες και πιο λεπτές κινήσεις με το χέρι και τα δάχτυλα.
• Ενθαρρύνετε από νωρίς και πριν υιοθετήσει το παιδί αρνητικές συνήθειες γραφής, το σωστό κράτημα του μολυβιού, τη σωστή στάση του σώματος και τη σωστή τοποθέτηση του χαρτιού ή του τετραδίου κατά το γράψιμο.
• Χρησιμοποιήστε πολυ-αισθητηριακές τεχνικές και μεθόδους εκμάθησης των γραμμάτων, των αριθμών και των σχημάτων. Για παράδειγμα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πλαστελίνη ή προγράμματα σχεδίασης στον υπολογιστή.
• Μπορείτε να ενθαρρύνετε τη χρήση του υπολογιστή για το γράψιμο έτσι ώστε το παιδί να νιώθει περισσότερο ανακούφιση και λιγότερο απογοήτευση, αλλά μην αποκλείσετε σε καμία περίπτωση τη γραφή με το χέρι.

Γραπτή έκφραση.

• Το παιδί μπορεί να ξεκινήσει να δουλεύει το κομμάτι της γραπτής έκφρασης και της έκθεσης πιο δημιουργικά με ζωγραφιές και σχέδια και συζητώντας το θέμα πρώτα προφορικά.
• Δώστε έμφαση στο κομμάτι της καθαρότητας των γραμμάτων, στη γραμματική και στον τρόπο που πρέπει να οργανωθούν οι ιδέες.
• Δείξτε στο παιδί διαφορετικά είδη γραφής και εξηγήστε το σκοπό τους όπως διηγήματα, άρθρα και ποιήματα.
• Μην κρίνετε τα γράμματα και την ορθογραφία του παιδιού όταν πρέπει να παραδώσει κάτι υπό πίεση χρόνου όπως για παράδειγμα στα διαγωνίσματα ή στα τεστ.
• Ζητήστε από το παιδί να διορθώσει το γραπτό του μετά από λίγη ώρα και αφού έχει πάρει κάποια απόσταση από αυτό. Έτσι θα είναι πιο εύκολο να εντοπίσει τα λάθη του.
• Βοηθήστε το παιδί να δημιουργήσει μια λίστα ελέγχου όταν γράφει κάτι. Για παράδειγμα, έλεγχος ορθογραφίας, συντακτικού, λογική εξέλιξη των ιδεών κλπ.
• Αποφύγετε την παπαγαλία και την αντιγραφή ιδεών. Αντίθετα ενθαρρύνετε το παιδί να επικεντρωθεί στο πώς να αναπτύσσει τις δικές του σκέψεις και ιδέες.
• Βοηθήστε το παιδί να ολοκληρώνει τις εργασίες του σε μικρά βήματα και όχι όλα με τη μία.
• Ενθαρρύνετε την εξάσκηση της γραφής σε πράγματα που δεν δημιουργούν άγχος στο παιδί όπως το ημερολόγιο, τη λίστα του σούπερ μάρκετ, οικογενειακά σημειώματα κ.α.

Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι όπως κάθε δεξιότητα, έτσι και η γραφή, για να διδαχτεί σωστά πρέπει να έχουν υπομονή, να είναι θετικοί και να ενθαρρύνουν την εξάσκηση και την προσπάθεια του παιδιού – η δεξιότητα της γραφής θέλει χρόνο και εξάσκηση.

Ζούμε τον απόλυτο εφιάλτη παρόλο που παίξαμε ατελείωτες ώρες με την πλαστελίνη, για να γυμνάσουμε τα δάχτυλά μας, η δυσγραφία μας κυνηγάει. Κάθε φορά που πάει να γράψει, το χεράκι της γίνεται μούσκεμα από τον ιδρώτα, έχει μια πετσετούλα δίπλα της για να τον σκουπίζει, σφίγγει το μολύβι παραπάνω από το κανονικό και όσο και να της λέω πιο χαλαρά το μολύβι, απλώς δε μπορεί. Μετά αρχίζει να κουράζεται το χεράκι της και αρχίζει η γκρίνια, περνάμε όμορφα δε λέω. Το χειρότερο βέβαια είναι όταν μεσολαβεί Σαββατοκύριακο ή διακοπές (Χριστούγεννα, Πάσχα) που χαλαρώνουμε λίγο, το ξεσυνηθίζει ακόμα παραπάνω και γίνεται ακόμα πιο δύσκολα για αυτήν, αλλά τι να κάνω να την βάζω κάθε μέρα να γράφει; Δεν έχει ψυχή και αυτό να ξεκουραστεί λίγο, να χαλαρώσει; Η ίδια μου λέει «εγώ μαμά δε δικαιούμαι ρεπό;» , είπε η μαμά της Κατερίνας.

Πολλές μαμάδες αναρωτιόμαστε, «τελικά το παιδί μου κάνει άσχημα γράμματα ή έχει δυσγραφία;», «σε ποια ηλικία το παιδί μου ξεκινάει να γράφει;», «ποιός είναι ο σωστός τρόπος να πιάνει το μολύβι;», «πώς μπορώ να το βοηθήσω να τελειώνει πιο γρήγορα τα μαθήματά του;»

Το γράψιμο είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί την σύνθεση και την ενσωμάτωση της μνήμης, της οργάνωσης, της επίλυσης προβλήματος, της γλώσσας, της ικανότητας ανάγνωσης, του ιδεασμού και της γραφοκινητικής λειτουργίας. 

Ας αναφέρουμε ενα αναπτυξιακό πίνακα γραφής έτσι ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τι θα πρέπει να περιμένουμε από το παιδάκι μας ανάλογα με την ηλικία του:

Μουτζουρώνει στο χαρτί 10-12 μηνών

Μιμείται οριζόντιες, κάθετες και κυκλικές γραμμές 2 ετών

Αντιγράφει |,-, 0 3 ετών

Αντιγράφει Δ 4 ετών

Αντιγράφει Χ, \,/, Π, μερικά γράμματα και αριθμούς/ όνομά του 4-5 ετών

Αντιγράφει τα πεζά και κεφαλαία γράμματα 5-6 ετών*όπου Π = τετράγωνο

Πριν το παιδί ξεκινήσει να γράφει πρέπει να έχει αποκτήσει τις παρακάτω δεξιότητες:

1. μικρή μυική ανάπτυξη
2. συντονισμός ματιού – χεριού
3. ικανότητα να συγκρατούν στα χέρια τους μολύβια/ εργαλεία γραφής
4. ακρίβεια γραμμάτων περιέχοντας την ικανότητα αναγνώρισης συμβόλων, παρατήρησης διαφορών και ομοιοτήτων (9,6,ε,3) της κατάλληλης φοράς της κίνησης για την παραγωγή των συμβόλων και να δίνουν προφορική περιγραφή για αυτό που βλέπουν.
5. οριοθέτηση της γραφής η οποία περιλαμβάνει την οπτική ανάλυση των γραμμάτων και των λέξεων σε σχέση με τη διάκριση αριστερού – δεξιού

Μια έρευνα που έγινε σε παιδιά για την ικανότητά τους να αντιγράψουν γράμματα είναι η εξής: εάν ένα παιδί μπορεί να αντιγράψει |,-, 0, +,\,Π,/,Χ,Δ είναι ικανό να αντιγράψει περισσότερα γράμματα σε σχέση με τα παιδιά που δε μπόρεσαν να αντιγράψουν τα παραπάνω σύμβολα.Λαβές:

1. δυναμική τριποδική,

2. άτυπη τριποδική,

3. δυναμική τετραποδική,

4.άτυπη τετραποδική

Οι Εργοθεραπευτές καλούνται συχνά να αξιολογήσουν την γραφή ενός παιδιού. Στην πραγματικότητα η φτωχή ποιότητα γραφής είναι μια από τις πιο συνήθεις αιτίες που επισκέπτονται παιδιά Δημοτικού τους Εργοθεραπευτές. Η ανάπτυξη διαδικασίας γραφής ενός παιδιού στις πρώτες τάξεις δεν περιλαμβάνει μόνο τη μηχανική και ακριβής διαδικασία του γραφισμού αλλά τη γνώση του παιδιού στη γλώσσα και τη γνώση του συλλαβισμού και των φωνών. Τυπικά η ανάπτυξη του γραπτού λόγου και η ικανότητα της ανάγνωσης αναπτύσσονται παράλληλα. Συνεπώς εάν ένα μικρό παιδί δεν είναι ικανό να αναγνωρίσει φιγούρες γραμμάτων και να καταλάβει ότι αυτά τα σχήματα αντιπροσωπεύουν γραπτή μορφή γλώσσας τότε οι δάσκαλοι και οι γονείς δε θα πρέπει να περιμένουν από το παιδί να γράψει.

Τέλος να αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά της δυσγραφίας και της κακογραφίας.

Πηγή

 Ειδικη Διαπαιδαγώγηση