ΒΑΡΗΚΟΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΡΗΚΟΙΑΣ: Είναι η ποικίλου βαθμού απώλεια της ακουστικής οξύτητας.

Κώφωση είναι η κατάσταση στην οποία ο ουδός της ακουστικής ικανότητας έχει ελαττωθεί κατά 80 db στο καλύτερο αυτί.

ΤΥΠΟΙ: Ανάλογα με το ανατομικό στοιχείο του αυτιού που έχει προσβληθεί, διαχωρίζεται σε βαρηκοΐα αγωγιμότητας (75%), νευροαισθητηριακή (20%) και μικτή (5%).

Τα παιδιά με βαρηκοΐα έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες πέρα απο την ακοή.

Παρακάτω, αναφέρονται κυρίως σημεία που αφορούν την επιστήμη της Εργοθεραπείας.

• προβλήματα κατανόησης λόγου
• δυσκολία κατανόησης αντίθετων εννοιών
• δυσκολία κατανόησης και ακολουθίας εντολών
• δε μπορούν να ομαδοποιήσουν
• δεν κάνουν συσχετισμούς
• οι γνωστικές δεξιότητες δεν είναι σε επίπεδο ανάλογο της ηλικίας τους
• μαθησιακές δυσκολίες 
• συχνά αργούν να αυτονομηθούν στις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής(ΔΚΖ)

Ο ρόλος του Εργοθεραπευτή

Ο Εργοθεραπευτής δεν είναι ο κύριος θεραπευτής στις διαταραχές ακοής, ωστόσο όταν υπάρχουν οι προαναφερθείσες δυσκολίες κρίνεται απαραίτητη η συμβολή του. 

Ο θεραπευτής χρησιμοποιώντας ποικίλα αισθητηριακά ερεθίσματα( απτικά-ιδιοδεκτικά, γευστικά, οσφρητικά, αιθουσαία ) δίνοντας έμφαση στα οπτικά, μπορεί πετύχει βελτίωση γνωστικών δεξιοτήτων καθώς και εκπαίδευση σε ΔΚΖ. Η χρήση εικόνων είναι απαραίτητο εργαλείο. Επιπλέον σε συνεργασία με τον Λογοθεραπευτή- ο οποίος είναι ο βασικός θεραπευτής, όσο αφορά το λόγο και την επικοινωνία- μπορεί να ενισχύσει κομμάτια πραγματολογίας, κατηγοριοποιήσεων και συσχετισμών.

ΜΑΡΙΝΕΛΗ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ

ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ SI 

Ψυχοκινητική εξέλιξη

Ορισμός

Ψυχοκινητική εξέλιξη ή ανάπτυξη, είναι η λειτουργική διαφοροποίηση του

οργανισμού, κατά την διάρκεια της οποίας αποκτώνται συνεχώς νέες

ικανότητες, που διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση του γενετικού

υλικού με τους εξωτερικούς παράγοντες (διατροφή, νοσήματα, οικογενειακό

οικονομικόκοινωνικό

περιβάλλον).

Γενικά

Η ανάπτυξη ενός παιδιού δεν είναι εξελικτική διαδικασία μιας μόνο

λειτουργίας, αλλά το τελικό αποτέλεσμα πολλών επιμέρους λειτουργιών, που

βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση και επομένως ο

έλεγχος της προϋποθέτει έλεγχο των επιμέρους τομέων της, δηλαδή της

αδρής κινητικότητας, της ακοής, της όρασης, των λεπτών χειρισμών και της

κοινωνικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, η ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί μια

δυναμική λειτουργία που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση συγκεκριμένων

δεξιοτήτων στις διάφορες ηλικίες, γι’ αυτό ο έλεγχος της ανάπτυξης θα

πρέπει να γίνεται όχι μόνο τμηματικά (κατά τομείς) αλλά και περιοδικά (κατά

ηλικίες).

Για παράδειγμα ένα βρέφος αναπτύσσεται φυσιολογικά μέχρι 8 μηνών, δεν

θα είναι υποχρεωτικά φυσιολογικό και στην ηλικία των 2 χρόνων, γιατί οι

λειτουργίες του λόγου και της ομιλίας δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί στους 8

μήνες, ώστε να μπορούμε να τις εκτιμήσουμε.

Οι ηλικίες που έχουν επιλεγεί για τον συστηματικό έλεγχο της ανάπτυξης

(επειδή ακριβώς σε αυτές τις ηλικίες κατακτώνται χαρακτηριστικές

δεξιότητες) ονομάζονται «ηλικίεςκλειδιά

», έχουν διεθνώς καθοριστεί και

είναι οι ακόλουθες: 6 εβδομάδες, 1 έτος, 18 μήνες, 22,5χρόνια, 3 χρόνια,

4χρόνια, 5χρόνια.

Βασικές αρχές της ανάπτυξης

1. Η ακεραιότητα και η φυσιολογική ωρίμανση του κεντρικού νευρικού

συστήματος Κατά την διάρκεια της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας

παρατηρείται ταχεία εξέλιξη στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, έτσι

ώστε το βάρος του εγκεφάλου να τετραπλασιαστεί (από 300 gr κατά την

γέννηση φθάνει 1200 gr στο τέλος του 4 έτους). Παράλληλα με την

μυελίνωση των νευρικών οδών και την ωρίμανση των φλοιωδών κέντρων,

επιτυγχάνεται ο βουλητικός έλεγχος των κινήσεων, εξαφανίζονται τα

αρχέγονα νεογνικά αντανακλαστικά και ακολουθεί η κεφαλοουραία (από το

κεφάλι προς τα πόδια) κινητική εξέλιξη (στήριξη κεφαλής, κάθισμα,

συντονισμός των μυών της σπονδυλικής στήλης χρησιμοποίηση των χεριών,

βάδιση).

2. Οι βασικοί σταθμοί εξέλιξης (η προσοχή, η στήριξη της κεφαλής, η

σύλληψη αντικειμένων, η βάδιση, η στήριξη του κορμού, η αίτηση, η ομιλία,

ο έλεγχος των σφιγκτήρων κ.ά.) ακολουθούν μια ορισμένη σειρά και

πραγματοποιούνται εντός κάποιων «φυσιολογικών» χρονικών διακυμάνσεων

(πίνακας ανάπτυξης κατά Denver). Επομένως η εξέλιξη της ανάπτυξης είναι

ίδια για όλα τα παιδιά, αλλά ο ρυθμός της διαφοροποιείται από το ένα παιδί

στο άλλο. Για παράδειγμα τα παιδιά πρώτα κάθονται και μετά περπατούν,

αλλά η ηλικία στην οποία κάθονται ή περπατούν ποικίλλει σημαντικά.

3. Για την κατάκτηση μιας αναπτυξιακής ικανότητας, εκτός από την

ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος, σημαντικό ρόλο παίζει και η

εξάσκηση, που συνδέεται στενά με το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και

μεγαλώνει ένα παιδί. Έτσι όταν δεν υπάρχει εξάσκηση, η εμφάνιση μιας

δεξιότητας καθυστερεί, ενώ όταν δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία η ίδια

δεξιότητα εκδηλώνεται πολύ γρήγορα.

Για να μεγαλώσει σωστά ένα παιδί θα πρέπει να έχει φυσιολογικό νευρικό

σύστημα, να ακούει, να βλέπει και να έχει βρει τον τρόπο να μαθαίνει.

Απαραίτητη όμως προϋπόθεση είναι να δέχεται το παιδί συνεχώς εξωτερικά

ερεθίσματα από το περιβάλλον του, που θα το βοηθήσουν να αναπτυχθεί

σωστά.

Επειδή υπάρχει μεγάλη διακύμανση στο φυσιολογικό ρυθμό της ανάπτυξης

είναι δύσκολο να διαχωρίσει κανείς το φυσιολογικό από το παθολογικό. Οι

διάφορες ικανότητες αναπτύσσονται παράλληλα. Σε φυσιολογικά παιδιά είναι

δυνατόν μία ικανότητα να υπολείπεται λίγους μήνες σε σχέση με μία άλλη,

είναι σπάνιο όμως η καθυστέρηση να αφορά όλες τις ικανότητες, οπότε

μιλάμε για ψυχοκινητική καθυστέρηση. Πάντως όσο πιο πολύ απέχει ένα

παιδί από το μέσο όρο, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να

παρουσιάζει κάποια διαταραχή της ανάπτυξής του που οφείλεται σε

οργανική, λειτουργική, ή περιβαλλοντική αιτία. Αν υπάρχει μεγάλη

καθυστέρηση στην ανάπτυξη μιας ικανότητας, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι

υπάρχει νευρολογικό πρόβλημα.

Για να εκτιμήσουμε την ανάπτυξη ενός παιδιού, είναι απαραίτητη η

χρησιμοποίηση αντικειμενικών μεθόδων, δηλαδή η χρησιμοποίηση

αναπτυξιακών δοκιμασιών που έχουν κατασκευαστεί μετά από καταγραφή

των δεξιοτήτων «φυσιολογικών» παιδιών στις διάφορες ηλικίες. Με τις

αναπτυξιακές δοκιμασίες δίνεται η ευκαιρία στον παιδίατρο να εντοπίσει

έγκαιρα τα παιδιά που καθυστερούν να εμφανίσουν τις αναμενόμενες για την

ηλικία τους ικανότητες, ώστε να παραπεμφθούν σε ειδικούς γιατρούς

προκειμένου να αντιμετωπισθούν κατάλληλα οι δυσκολίες τους. Η έγκαιρη

διάγνωση των αναπτυξιακών διαταραχών στα πρώιμα στάδια της ζωής είναι

πολύ σημαντική. Επειδή μέχρι τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής ο εγκέφαλος

είναι ιδιαίτερα εύπλαστος, οι ικανότητες που έχουν την έδρα τους σε μια

περιοχή που δεν λειτουργεί λόγω βλάβης του νευρικού συστήματος,

μπορούν εύκολα να μεταφερθούν σε μια άλλη γειτονική περιοχή του

εγκεφάλου και να μην χαθούν. Για παράδειγμα ένα πρόωρο με εγκεφαλική

βλάβη με την κατάλληλη βοήθεια μπορεί να μιλήσει, έστω και με κάποιες

δυσκολίες, πράγμα που δεν μπορεί να συμβεί μ’ έναν ενήλικα.

Η εκτίμηση της ανάπτυξης ενός παιδιού γίνεται με την χρήση απλών

αντικειμένων και παιχνιδιών που τα προσφέρει ο εξεταστής στο παιδί και ή

το προτρέπει να τα χρησιμοποιήσει ανάλογα με την ηλικία του (π.χ. να κάνει

πύργο με δύο κύβους) ή το ρωτάει για την χρησιμότητά τους ή του ζητάει να

τα δώσει σε αυτόν ή στην μητέρα του. Για καλύτερη συνεργασία το παιδί

πρέπει να βρίσκεται στην αγκαλιά της μητέρας του, η οποία το ενθαρρύνει

να δείξει τις ικανότητες του, χωρίς να το βοηθά. Έτσι ελέγχονται η

επιδεξιότητα του παιδιού στους λεπτούς χειρισμούς και ταυτόχρονα η ομιλία

του, η αντίληψή του και η προσωπικότητά του, ενώ η αδρή κινητικότητα

ελέγχεται τελευταία, γιατί μπορεί να προκαλέσει δυσφορία στο παιδί και να

δυσκολέψει την περαιτέρω συνεργασία του με τον εξεταστή. Τέλος, η

μητέρα θα δώσει τις πληροφορίες σχετικά με τις ικανότητες εκείνες που δεν

μπορεί να ελεγχθούν κατά την διάρκεια της εξέτασης, όπως η δυνατότητα να

τρώει μόνο του, να βάζει ή να βγάζει τα ρούχα του κ.ά.

Βασικοί σταθμοί της ψυχοκινητικής εξέλιξης

Κινητικός Τομέας

Γέννηση

Το κεφάλι κρέμεται προς τα κάτω

6 εβδομάδων

Κρατάει στιγμιαία το κεφάλι στο ίδιο επίπεδο με το σώμα

12 εβδομάδων

Στηρίζεται στους αγκώνες, ανυψώνει το κεφάλι προς όλες τις κατευθύνσεις

6 μηνών

Ρολάρει γρήγορα και ελεγχόμενα

18 μηνών

Τρέχει πηδώντας, σκαρφαλώνει στο κάθισμα γυρίζει και μετά κάθεται σ’ αυτό.

Βαδίζει κουβαλώντας αντικείμενα.

Πρηνής θέση (μπρούμυτα)

Νεογέννητο

Το κεφάλι είναι προς στην μία πλευρά, η πύελος (λεκάνη) ψηλά και τα

γόνατα προς τα πάνω, κάτω από το επιγάστριο. Αργότερα η πύελος

χαμηλώνει και εκτείνονται τα ισχία και τα γόνατα.

4 εβδομάδων

Στιγμιαία ανασηκώνει το πηγούνι του.

6 εβδομάδων

Το πηγούνι 45° πάνω από το επίπεδο του κρεβατιού.

3 μηνών

Ανασηκώνει το πηγούνι, και τους ώμους ψηλότερα από το κρεβάτι, ενώ τα

πόδια είναι σε πλήρη έκταση.

6 μηνών

Ανασηκώνει τον θώρακα και το επιγάστριο πάνω από το κρεβάτι.

Στηρίζει το βάρος στα χέρια ενώ έχει τους αγκώνες σε έκταση.

Γυρνάει από την πρηνή (μπρούμυτα) στην ύπτια θέση (ανάσκελα).

7 μηνών

Γυρνάει από την ύπτια στην πρηνή θέση Μπορεί

να στηρίζει βάρος στο

ένα χέρι.

9 μηνών

Προχωρεί προς τα πίσω (προσπαθεί να μπουσουλίσει)

11 μηνών

Σέρνεται με τα χέρια και τα γόνατα, αρκουδίζει.

12 μηνών

Στηρίζεται με βοήθεια, κάνει τα πρώτα του βήματα

15 μηνών

Ανεβαίνει σκάλες, γονατίζει χωρίς να στηρίζεται

Καθιστή θέση

Νεογέννητο

Όταν από ξαπλωμένο το τραβάμε από τα χέρια για να καθίσει, το κεφάλι

κρέμεται πίσω.

4 εβδομάδων

Στην καθιστή θέση η ράχη είναι κυρτή και στιγμιαία σηκώνει το κεφάλι.

12 εβδομάδων

Κάθεται στηριζόμενο με το κεφάλι να τείνει να πέφτει το κεφάλι προς τα

εμπρός, αν και πολλές φορές το στηρίζει ψηλά.

4 μηνών

Όταν το τραβούν για να καθίσει το κεφάλι στην αρχή κρέμεται προς τα

πίσω.

5 μηνών

Το κεφάλι δεν κρέμεται προς τα πίσω όταν το τραβούν να καθίσει

6 μηνών

Κάθεται σε καρέκλα ή καρότσι στηριζόμενο, όταν το έλκουν σηκώνει το

κεφάλι του από το κρεβάτι.

7 μηνών

Κάθεται στο πάτωμα.

8 μηνών

Κάθεται στο πάτωμα στιγμιαία χωρίς στήριγμα.

9 μηνών

Κάθεται σταθερά στο πάτωμα για 10 λεπτά, σκύβει προς τα μπρος και

ανασηκώνεται.

10 μηνών

Ανασηκώνεται από την πρηνή και κάθεται.

12 μηνών

Γυρνά και σέρνεται στους γλουτούς για να πιάσει ένα αντικείμενο.

15-18 μηνών

Κάθεται σε καρέκλα

Στήριξη και βάδιση

Νεογέννητο

Αντανακλαστικό βάδισης έως τις 2 3 εβδομάδες.

8 βδομάδων

Στέκεται υποβασταζόμενο κρατώντας το κεφάλι ψηλά στιγμιαία

6 μηνών

Κρατά σχεδόν όλο του το βάρος στα πόδια

7 μηνών

Αναπηδά με ευχαρίστηση

9 μηνών

Στέκεται κρατώντας τα έπιπλα. Τραβιέται για να σταθεί όρθιο

11 μηνών

Περπατά στηριζόμενο στα έπιπλα

12 μηνών

Περπατά (σε όλο το πέλμα) όταν του κρατούν το ένα χέρι

13 μηνών

Περπατά χωρίς βοήθεια

15 μηνών

Ανεβαίνει την σκάλα με τα τέσσερα Δεν μπορεί να σταματήσει ξαφνικά ή να

στρίψει στις γωνίες όταν περπατά.

18 μηνών

Τραβάει παιχνίδι με ρόδες. Αρχίζει να πηδά (με τα δυο πόδια)

2 χρονών

Ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες μόνο του, βάζει και τα δυο πόδια στο κάθε

σκαλί, μαζεύει ένα αντικείμενο από το πάτωμα χωρίς να πέσει. Τρέχει,

κλωτσάει μπάλα.

2 1/ 2 χρονών

Πηδάει με τα δυο πόδια. Περπατά στις μύτες των ποδιών

3 χρονών

Πηδά από το τελευταίο σκαλοπάτι. Ανεβαίνοντας την σκάλα βάζει ένα πόδι

σε κάθε σκαλί. Κάνει ποδήλατο με 3 ρόδες. Περπατά σε ευθεία γραμμή.

4 χρονών

Κατεβαίνοντας βάζει ένα πόδι σε κάθε σκαλί. Χοροπηδάει στο ένα πόδι

(κουτσό).

5 χρονών

Χοροπηδάει και στα δυο πόδια ή με το καθένα χωριστά.

Πλαγίωση (Handedness)

1ος χρόνος

Χρησιμοποιεί πότε δεξί πότε αριστερό χέρι τον 1 ο χρόνο

18 μηνών

Χρησιμοποιεί και τα 2 χέρια

2 χρονών

Εγκαθίσταται η πλαγίωση (αριστεροχειρία δεξιοχειρία) αλλά σε μερικά

παιδιά εγκαθίσταται αργότερα (4-6 χρονών)

Λεπτή κινητικότητα-χειρισμοί

Νεογέννητο

Αντανακλαστικό δραγμού τους πρώτους: 2 3

μήνες

4 εβδομάδων

Τα χέρια είναι κυρίως κλειστά

8 εβδομάδων

Τα χέρια είναι συχνά ανοιχτά, μόνο ελαφρό αντανακλαστικό δραγμού

12 εβδομάδων

Καταργείται το αντανακλαστικό δραγμού

Παίζει με την κουδουνίστρα όταν του τοποθετηθεί στο χέρι

Μοιάζει σα να θέλει να πιάσει ένα αντικείμενο

Φέρνει τα χέρια στη μέση θέση ή τα χρησιμοποιεί μαζί για να φτάσει κάτι.

4 μηνών

Πάνω στο παιχνίδι τα χέρια του συμπλέκονται

Τραβάει ένα ρούχο του πάνω από το κεφάλι

Απλώνει, το χέρι του περισσότερο από ότι πρέπει όταν θέλει να φτάσει κάτι

5 μηνών

Εκούσια σύλληψη αντικειμένου. Βάζει αντικείμενα στο στόμα

Χρησιμοποιεί και τα 2 χέρια όταν θέλει να προσεγγίσει αντικείμενα

6 μηνών

Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο, χτυπάει παλαμάκια, βάζει

αντικείμενα στο στόμα, γρατζουνάει επιφάνειες. Κρατά αντικείμενα με το

ένα χέρι, το περιεργάζεται με το άλλο. Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα

χέρι στο άλλο στη μέση θέση. Πιάνει με την παλάμη.

7 μηνών

Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο

Χρησιμοποιεί το ένα χέρι

Τρώει μόνο του μπισκότο

Χτυπά με τις παλάμες το τραπέζι

8 μηνών

Χρησιμοποιεί τον υπτιασμό για ν’ αφήσει αντικείμενα, πετάει πράγματα

(έλεγχος της άφεσης).

10 μηνών

Χρησιμοποιεί τον δείκτη

Σταματάει να φέρνει αντικείμενα στο στόμα

1 έτους

Ξεφυλλίζει πολλές σελίδες μαζί, μουτζουρώνει με κηρομπογιές.

18 μηνών

Αγκαλιάζει την κούκλα, πετάει τη μπάλα δυνατά.

2 ετών

Χρησιμοποιεί κουτάλι, κλωτσάει τη μπάλα.

Κάνει πύργο από 67

κύβους

Ξεβιδώνει

Βάζει τα παπούτσια, κάλτσες κλπ.

2,5 ετών

Κρατάει το μολύβι στο χέρι αντί στην γροθιά Αρχίζει να ζωγραφίζει

3 ετών

Περνάει χάντρες, βιδώνει ξεβιδώνει

καπάκια, διπλώνει χαρτί, γράφει κύκλο, γράφει κάθετες και οριζόντιες γραμμές, 

αντιγράφει το Ο

Κάνει πύργο με 9-10 κύβους

Ντύνεται και ξεντύνεται

Κουμπώνεται εκτός από την πλάτη.

4 ετών

Βάφει σε πλαίσιο, ζωγραφίζει άνθρωπο χωρίς κορμό, γράφει σταυρό.

5 ετών

Κόβει με το ψαλίδι σε ίσια γραμμή, γράφει τετράγωνο, τρίγωνο.

6 ετών

Γράφει τ’ όνομά του

Κοινωνικότητα

1 ος μήνας

Σταματάει να κλαίει όταν το παίρνουν αγκαλιά.

4 ος μήνας

αισθάνεται την ευχαρίστηση και γελάει μ’ αυτήν.

6 ος μήνας

Γελά σε γνωστούς και αγνώστους.

Πίνει από φλιτζάνι όταν του το κρατούν στο στόμα

12 μηνών

Μασάει, τρώει μπισκότο. Καταλαβαίνει μικρές προτάσεις π.χ δώσε μου το…,

κάνε αντίο κλπ. Παρακολουθεί την έκφραση των προσώπων, δίνει παιχνίδι όταν του το ζητήσουμε.

15 μηνών

Καταφέρνει να χρησιμοποιεί το φλιτζάνι

Στριφογυρίζει το κουτάλι στο πιάτο

Μπορεί να φάει μόνο του. Βγάζει τα παπούτσια του

18 μηνών

Παύει να στριφογυρίζει το κουτάλι στο πιάτο

2 χρονών

Βάζει και βγάζει τα παπούτσια, τις κάλτσες, το παντελόνι.

Αρχίζει ν’ αποκτά προτιμήσεις και επιθυμίες, παίζει ευχαρίστως μόνο του,

προτιμά όμως να είναι κοντά σε ένα μεγάλο.

2,5 χρονών

Αισθάνεται άγχος όταν αποχωρίζεται από τους γονείς του.

3 χρονών

Μπορεί να ντυθεί εκτός από το πίσω κούμπωμα

Βάζει τα παπούτσια σε λάθος πόδι.

Αισθάνεται εύθικτο στον έπαινο και στη ντροπή,

5 χρονών

Συνειδητοποιεί τις ποικίλες διαθέσεις και τις εκφράζει. Μεταβάλλεται η θέση

του στην οικογένεια, επιλέγει τους φίλους του.

Αισθήσεις

ΑΦΗ

6 μηνών

Διακρίνει αντικείμενα απτικά.

8 μηνών

Αυξάνεται η αισθητική αντίληψη των πλευρών των δακτύλων

1 έτους

Αρχίζει η αναγνώριση των αντικειμένων με τη βοήθεια της αφής.

ΟΡΑΣΗ

1 ος μήνας

Βλέπει αντικείμενα όταν είναι στην οπτική του γραμμή. Παρακολουθεί

αντικείμενο σε απόσταση 20 -25 εκ. από τα μάτια του.

2 ος μήνας

Μετατοπίζει το βλέμμα του από το ένα αντικείμενο στο άλλο. Παρακολουθεί

οπτικό ερέθισμα οριζόντια, κάθετα και αργότερα διαγώνια.

Σταματά να εστιάζει στο περίγραμμα της φιγούρας και αρχίζει να παρατηρεί

το περίγραμμα του αντικειμένου.

6 ος μήνας

Βλέπει σαν τον ενήλικα. Παρακολουθεί κινούμενο αντικείμενο με προσοχή.

7 ος μήνας

Ψάχνει να βρει το κρυμμένο αντικείμενο μόνο όταν το αντικείμενο του

είναι οπτικό ελκυστικό.

3 χρονών

Κοιτάει αντικείμενο με βάση το χρώμα τους.

4 χρονών

Κοιτάει αντικείμενα με βάση τη μορφή τους.

6 χρονών

Ολοκλήρωση της όρασης.

ΑΚΟΗ

Νεογέννητο

Απ’ την 3 η μέρα διακρίνει τη φωνή της μητέρας και την ξεχωρίζει από άλλες γυναικείες φωνές.

1 ος μήνας

Χαμογελά σε οικεία φωνή, αντιδρά σε ξαφνικούς θορύβους.

2 ος μηνάς

Αντιδρά σε δυνατό ήχο (κουδουνίστρα), τρομάζει σε δυνατό θόρυβο.

5 ος μήνας

Ξεχωρίζει ήχους που παράγονται από οικεία αντικείμενα.

6 ος μήνας

Ψάχνει να βρει αντικείμενο που κάνει θόρυβο, εντοπίζοντάς το από τον ήχο του.

7 ος μήνας

Χτυπάει αντικείμενα για ν’ ακούσει τον ήχο τους.

1 έτους

Αναγνωρίζει τ’ όνομά του και γυρίζει όταν το φωνάζουμε.

Αντιδρά στη μουσική.

Παιχνίδι

3 μηνών

Του αρέσουν εικόνες χρωματικά αντίθετες.

6 μηνών

Χαίρετε με τα παιχνίδια του, τα ξεχνά όμως όταν του πέσουν.

9 μηνών

Παίζει πολύ με τα παιχνίδια του αισθητικοκινητικό παιχνίδι με συνδυασμό

κίνησης, όρασης και αφής. Πετάει τα παιχνίδια του στο πάτωμα.

18 μηνών

Αρχίζει το παιχνίδι των κατασκευών, ενδιαφέρεται για το σκάψιμο.

2 ετών

Ενδιαφέρεται για παιχνίδια ρόλων, ενδιαφέρεται για βιβλία με μεγάλες

πολύχρωμες εικόνες.

3 ετών

Ενδιαφέρεται για μουτζούρωμα σε βιβλία, για κατασκευαστικά και

συναρμολογούμενα παιχνίδια. Καταστρέφει συνήθως αυτό που φτιάχνει,

του αρέσει ο χορός. Αρχίζει το συμβολικό και μιμητικό παιχνίδι, μιμούμενο

τη χρήση αντικειμένων, τη συμπεριφορά ενηλίκων, παιχνίδι με κούκλες.

4 ετών

Του αρέσει το κουκλοθέατρο, ενδιαφέρεται για παραμύθι.

Ζωγραφίζει με τα δάχτυλα, παίζει με το νερό, τη λάσπη και την άμμο.

Κάνει ποδήλατο, ενδιαφέρεται για ομαδικά παιχνίδια, παλεύει με άλλα

παιδιά.

5 ετών

Καταλαβαίνει ότι τα παιχνίδια έχουν κανόνες και τους σέβεται.

6 ετών

Ενδιαφέρεται για συλλογές αντικειμένων.

Η σπουδαιότητα της εκπαίδευσης των γονέων απο τους ειδικούς θεραπευτές

Εξαιρετικής σημασίας είναι η συμμετοχή του γονιού στη θεραπευτική διαδικασία. Ένας απο τους βασικότερους λόγους είναι η κατανόηση τόσο της δυσλειτουργίας όσο και των δυνατοτήτων του παιδιού. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι που θα πρέπει να εκπαιδευτούν και οι δύο γονείς για την καλύτερη πρόοδο της θεραπείας. Παρακάτω αναφέρω μερικούς:

1. Ενημέρωση,κατανόηση και αποδοχή του προβλήματος 
2. Απενεχοποίηση 
3. Διάκριση των ρεαλιστικών δυνατοτήτων του παιδιού 
4. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του παιδιού στο μέγιστο βαθμό. 
5. Διαχείριση δύσκολων συμπεριφορών του παιδιού 
6. Κατανόηση του ρόλου του θεραπευτή στην παρέμβαση 
7. Ενίσχυση του παιδιού για γενίκευση όσων κατέκτησε και σε άλλα περιβάλλοντα (πχ σπίτι, σχολείο, εξωτερικό περιβάλλον) 

Μαρινέλη Ανδρονίκη

Εργοθεραπεύτρια SI

Μαθησιακές δυσκολίες (πρώιμη παρέμβαση)

Η πρώιμη ανίχνευση είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον των παιδιών, επειδή μας επιτρέπει να οργανώσουμε έγκαιρα παρεμβατικά προγράμματα, να στηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να προλάβουμε ίσως περισσότερο σοβαρές επιπλοκές. 

Λειτουργίες και δεξιότητες απαραίτητες για την κατάκτηση της γραφής

Για να θεωρηθεί ένα παιδί έτοιμο να μάθει να γράφει, πρέπει να έχει αναπτύξει ορισμένες λειτουργίες και δεξιότητες όπως:

1. Τη συμβολική λειτουργία. Επειδή η γραφή είναι ένας κώδικας και εκφράζεται με συγκεκριμένα σύμβολα, η ανάπτυξη της συμβολικής λειτουργίας είναι απαραίτητη. Το παιδί χρησιμοποιεί δικά του σύμβολα για να αποτυπώσει τις σκέψεις του. Το να ονομάζει αυτό που σχεδίασε ή το να προαναγγέλλει ότι θα σχεδιάσει κάτι συγκεκριμένο θεωρείται ως ένδειξη ανάπτυξης της συμβολικής λειτουργίας.
2. Την οικοδόμηση και οργάνωση της εικόνας του σώματος.
3. Την οπτική οξύτητα, την οπτική αντίληψη και την οπτική μνήμη. Η καλή λειτουργία της όρασης, η αντίληψη που έχει το παιδί γι’ αυτό που βλέπει καθώς και η διατήρηση στη μνήμη αυτού που βλέπει για να μπορεί να το αναπαραγάγει, θεωρούνται σημαντικές για την εκμάθηση της γραφής.
4. Το συντονισμό ματιού – χεριού. Αν το παιδί δεν έχει αποκτήσει την εικόνα του σώματός του δεν μπορεί να προχωρήσει στη γραφή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζει καλά το σώμα του και τα μέλη του, να μπορεί να τα χρησιμοποιεί σωστά ελέγχοντας την κίνησή τους.
5. Τη λεπτή κινητικότητα. Για να γράψει το παιδί πρέπει να κάνει λεπτές και συγκεκριμένες κινήσεις, να κρατάει το μολύβι με συγκεκριμένο τρόπο και απαλά.
6. Την αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Η γραφή είναι κίνηση και ρυθμός και συνδέεται αμεσότατα με τις έννοιες του χώρου και του χρόνου. •
7. Την παγίωση της πλευρίωσης. Είναι σημαντικό να έχει συνειδητοποιήσει το παιδί την επικρατέστερη πλευρά του και να έχει αποφασίσει με ποιο χέρι γράφει.
8. Τον προφορικό λόγο. Αν ο προφορικός λόγος δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς δεν μπορεί να γίνει σύνδεσή του με το γραπτό.

Σημαντικό ρόλο επίσης για την κατάκτηση της γραφής όπως και για τις περισσότερες δεξιότητες, παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον το παιδιού, επειδή αποτελεί πρότυπο και επειδή ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει τις προσπάθειές του. Αν κάποια από τις παραπάνω δεξιότητες δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ή δυσλειτουργεί, πιθανότατα το παιδί θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στη γραφή πηγαίνοντας στο Δημοτικό σχολείο.

Προϋποθέσεις για την εκμάθηση της ανάγνωσης

Επειδή ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάγνωση βασίζεται και εξαρτάται από την ομιλία. Προβλήματα στον προφορικό λόγο είναι πιθανό να επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και να αποτελούν προπομπό μελλοντικών δυσκολιών στην ανάγνωση.

Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι:

Καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη

Περιορισμένο λεξιλόγιο

Έλλειψη κατανόησης της ομιλίας των άλλων

Αδυναμία προφορικής έκφρασης.

Ακόμα η ανάγνωση προϋποθέτει:

1. Καλό νοητικό επίπεδο
2. Σταθερό προσανατολισμό
3. Καλή οπτική αντίληψη, εντοπισμό μορφών
4. Συγχρονισμό των κινήσεων χεριού – ματιού
5. Εσωτερικό λόγο άρθρωσης σε συντονισμό με αναπνευστικές κινήσεις κατά την ανάγνωση με δυνατή φωνή.
6. Συγκέντρωση προσοχής.                                                 

Τα παιδιά πριν αρχίσουν να διδάσκονται ανάγνωση θα πρέπει να είναι σε θέση:

• Να επαναλάβουν με δικά τους λόγια μια ιστορία που θα ακούσουν ή να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις. 
• Να κατανοούν όρους της ανάγνωσης όπως π.χ. πρώτη σελίδα του βιβλίου, πάνω μέρος της σελίδας, εξώφυλλο κ.λπ..
• Να ζευγαρώνουν λέξεις που φαίνονται ίδιες.
• Να δείχνουν γράμμα ή λέξη που τους ζητάμε (τοποθετούμε μπροστά στο παιδί μια καρτέλα με λέξη και μια με γράμμα και λέμε: «δείξε μου μια λέξη» ή «δείξε μου ένα γράμμα»).
• Να βρίσκουν λέξεις που αρχίζουν από το γράμμα που τους δίνουμε (π.χ. «υπάρχει κάτι μέσα στην τάξη μας που αρχίζει από "μ"» ή «ποια φωνούλα ακούς πρώτη όταν λέω "μαμά"».
• Να βρίσκουν τα ομοιοκατάληκτα ζευγαράκια ανάμεσα από αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων που τοποθετούμε μπροστά τους (π.χ τυρί – κερί).
• Να συνθέτουν σε λέξεις, τις συλλαβές που τους λέμε (π.χ. ποια λέξη ακούς όταν λέω νε–ρο, δά-σος κ.λ.π.) Συμπληρωματικά θα αναφέρουμε ορισμένα συμπτώματα, που θεωρούνται ως ενδείξεις μελλοντικών προβλημάτων δυσλεξίας , αν παρατηρηθούν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Το παιδί που είναι ύποπτο για δυσλεξία:

Δεν έχει σωστό ρυθμό

Ζωγραφίζει αντικατοπτρικά (ανάποδα ανθρωπάκια ή σπιτάκια).

Έχει κακή αντίληψη του χώρου και του χρόνου

Μπορεί να είναι αριστερόχειρας

Μπορεί να ταλαντεύεται ανάμεσα στο δεξί ή το αριστερό χέρι

Μπορεί να είναι υπερκινητικό.

Έχει φτωχό προσληπτικό λόγο.

Μαθησιακές δυσκολίες στις πρωτομαθηματικές έννοιες

Οι δυσκολίες σ’ αυτό που ονομάζουμε σχολικά Μαθηματικά εμφανίζονται κατά τη φοίτηση του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο. Το υπόστρωμά τους όμως μάλλον βρίσκεται στα χρόνια που το παιδί φοιτά στο νηπιαγωγείο και σ’ αυτό μπορούμε να παρέμβουμε.

Για τα μαθηματικά απαιτούνται:

Η αντίληψη του χώρου

Η αντίληψη του χρόνου

Η έννοια της αλληλουχίας

Η σύγκριση

Η ταξινόμηση

Οι συνδυασμοί με άλλες πληροφορίες

Η αντίληψη "αφηρημένων εννοιών"

Η μνήμη

Ο λόγος

Η ικανότητα των οπτικών παραστάσεων.

Έτσι μερικά από τα προβλήματα παιδιών με μαθηματικές δυσκολίες είναι:

• Δυσκολίες των σχέσεων στο χώρο (π.χ. συγχέουν έννοιες όπως πάνω – κάτω , αρχή – τέλος, δεν τα καταφέρνουν στα puzzles)
• Διαταραχές στην κινητική και οπτική αντίληψη (δεν μπορούν να κατατάξουν τα αντικείμενα και να κατανοήσουν ομάδες αντικειμένων).
• Προβλήματα που συνδέονται με το λόγο (δεν μπορούν να καταλάβουν έννοιες "συν", "πλην", "ίσον", κ.λπ.) • Φτωχικές έννοιες κατεύθυνσης και χρόνου (χάνονται εύκολα, δεν μπορούν να υπολογίσουν τη διάρκεια μιας δραστηριότητας).
• Προβλήματα μνήμης (δεν μπορούν να ανακαλέσουν τις αριθμητικές πράξεις γρήγορα και αυτόματα.)
• Δυσκολίες συμβολισμού (συγχέουν το "συν" (+) , με το "επι" (Χ) ή τις δύο τελείες της διαίρεσης με τη μια τελεία του πολλαπλασιασμού).

πηγη: http://www.noesi.gr/book/intervention/mathisiakes-diskolies#sthash.B3OQUJUW.dpuf

ΠΡΩΙΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Όπως γνωρίζουμε, κάποιες φορές ένα παιδί μπορεί να γεννηθεί με μια «κατάσταση», μια ειδική εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία (σύγχρονοι ορισμοί), η οποία θα επηρεάσει με κάποιον τρόπο την ανάπτυξή του. Κάποιες άλλες φορές, αυτή η εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία δεν είναι εμφανής από τη στιγμή της γέννησης, αλλά παρουσιάζεται ως κάποιο εμπόδιο σε κάποιο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού καθώς μεγαλώνει, ανησυχώντας τους γονείς και τους γιατρούς.

Η πρώιμη παρέμβαση σημαίνει ακριβώς αυτό: να βρεθούν οι τρόποι, οι τεχνικές και οι συνθήκες, οι οποίες θα βοηθήσουν ένα παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρία να αναπτύξει στο μέγιστο τις ικανότητές του και να είναι από μικρή ηλικία λειτουργικό μέσα στην οικογένεια με στόχο τη λειτουργικότητα στο σχολείο και τα υπόλοιπα περιβάλλοντα.

Για να ξεκινήσει η πρώιμη παρέμβαση, χρειάζεται πρωτίστως η αξιολόγηση των δυνατοτήτων αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί, προκειμένου να επιλεχθεί ο κατάλληλος τρόπος παρέμβασης ή και θεραπείας.

Σε κάποιες περιπτώσεις, η παρέμβαση που δέχεται ένα παιδί σε πρώιμη ηλικία μπορεί να το βοηθήσει να «κλείσει η ψαλίδα» μεταξύ του ίδιου και των άλλων παιδιών της ίδιας ηλικίας, να μπορέσει δηλαδή το παιδί με την ειδική εκπαιδευτική ανάγκη να «προλάβει» τους υπόλοιπους συμμαθητές του στο σχολείο, φτάνοντας μέσω της παρέμβασης/θεραπείας στα αναπτυξιακά ορόσημα του μέσου όρου της ηλικίας του.

Πολύ σημαντικό στοιχείο της πρώιμης παρέμβασης, είναι η υποστήριξη και εκπαίδευση της οικογένειας. Η θεραπεία/παρέμβαση που χρησιμοποιείται στο παιδί πρέπει να γίνεται κατανοητή από τους γονείς, ώστε να μπορεί να εφαρμόζεται και στο σπίτι και όχι μόνο σε ειδικά διαμορφωμένα «θεραπευτικά» περιβάλλοντα. Η εμπλοκή των γονέων είναι απαραίτητη για την επιτυχία ενός προγράμματος πρώιμης παρέμβασης. γι’ αυτόν το λόγο η οικογένεια πρέπει να απαιτεί να ενημερώνεται και να εμπλέκεται ενεργά σε μια τέτοια θεραπευτική διαδικασία.

Τομείς ανάπτυξης που ενισχύονται σημαντικά με την πρώιμη παρέμβαση:

• Κινητική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να κινείται, να παρατηρεί ήχους και οπτικά ερεθίσματα.
• Γλωσσική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να αρθρώσει λόγο, να χρησιμοποιήσει σωστό λεξιλόγιο, να επικοινωνήσει.
• Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια και δραστηριότητες, να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις με άλλα παιδιά και δασκάλους, να εκφράσει τα συναισθήματά του.
• Γνωστική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται, να αναλύει, να θυμάται και να μαθαίνει.

Ειδικότητες δασκάλων και ειδικών θεραπευτών που συμμετέχουν στα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ανάλογα με την περίπτωση:

Λογοθεραπευτές - βοηθούν στην ανάπτυξη του λόγου και της επικοινωνίας. Ανάλογα με την περίπτωση, επιλέγουν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας ή τρόπο ενίσχυσης και παραγωγής του λόγου και βοηθούν το παιδί να επικοινωνήσει πρωτίστως τις ανάγκες του. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να ξεκινήσει από τη βλεμματική επαφή και το ελεύθερο παιχνίδι, αλλά έχει ως στόχο πάντα την επικοινωνία με το παιδί με οποιονδήποτε τρόπο, πριν καταλήξει στην εκφορά λόγου σε περιπτώσεις που αυτό είναι εφικτό.

Εργοθεραπευτές - βοηθούν στην κινητική ανάπτυξη του παιδιού κυρίως μέσω του παιχνιδιού. Με μπάλες, παιχνίδια ισορροπίας και άλλα, βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τομείς της αδρής του κινητικότητας και να γίνει λειτουργικό στο παιχνίδι. Με ασκήσεις λεπτής κινητικότητας εκπαιδεύουν το παιδί γραφοκινητικά και το προετοιμάζουν για το σχολείο. Επίσης, εξασκούν την προσοχή και τη μνήμη και δουλεύουν τυχόν αισθητηριακά προβλήματα, τα οποία εμφανίζονται συχνά σε περιπτώσεις αυτισμού.

Ειδικοί παιδαγωγοί – βοηθούν το παιδί να αναπτυχθεί γνωστικά και συναισθηματικά. Οργανώνουν μαθησιακό πρόγραμμα ανάλογα με τις δυνατότητες, τις δυσκολίες και την ηλικία των παιδιών. Βοηθούν τα παιδιά να ενταχθούν ομαλά σε ομάδα και να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Επίσης έχουν την οργάνωση του χώρου και του προγράμματος που ακολουθεί το παιδί και βοηθούν και τους γονείς να οργανωθούν με ανάλογο τρόπο και στο σπίτι.

Τέλος, την ομάδα συμπληρώνουν φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγοι ή γιατροί οι οποίοι παρακολουθούν το παιδί και την οικογένειά του, κατά περίπτωση.

πηγή: http://www.logotherapeia.com.gr