Δυσπραξία

Η κίνηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή και εξέλιξη του παιδιού, αφού αποτελεί ένα πολύτιμο μέσο απόκτησης γνώσεων, εξερεύνησης του περιβάλλοντος, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και μέσο κατανόησης των ορίων του ανθρώπινου σώματος, σε σχέση με το περιβάλλον του.

Υπάρχουν, όμως, κάποια παιδιά που φαίνονται να δυσκολεύονται στην εκτέλεση των δεξιοτήτων τους. Πιο συγκεκριμένα, δυσκολεύονται να οργανώσουν τις κινήσεις του κ να χρησιμοποιήσουν αυτό που λέμε «πράξη». 

«Πράξη» (praxis) είναι η ικανότητα της κατανόησης, του σχεδιασμού και της εκτέλεσης κινητικών δεξιοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να είμαστε ικανοί να συλλάβουμε την ιδέα της δράσης που θέλουμε να εκτελέσουμε, να κάνουμε μια «σχηματική» αναπαράσταση στο μυαλό μας,, να οργανώσουμε την διαδοχή των πράξεων μας και να την εκτελέσουμε, λαμβάνοντας ο τελικό αποτέλεσμα και σκοπό της. με την οποία γνωρίζουμε πώς να χρησιμοποιούμε τα χέρια μας και το σώμα μας και να εκτελούμε σύνθετες εργασίες, όπως να μπορούμε να ντυθούμε, να παίζουμε ένα πολύπλοκο παιχνίδι, να χρησιμοποιούμε σωστά το μολύβι και τα μαχαιροπίρουνα, να κάνουμε μία κατασκευή, να τακτοποιούμε το δωμάτιο μας, όπως και να εκτελούμε σωστά κάθε καθημερινή μας δραστηριότητα. 

Ουσιαστικά η ικανότητα αυτή περιλαμβάνει τρείς συνιστώσες: 

Ιδεασμός: η γνώση για το τι πρέπει να εκτελέσουμε

Κινητικός σχεδιασμός: η ικανότητα να σχεδιάζουμε και να οργανώνουμε τις κινήσεις που απαιτούνται

Εκτέλεση: η πραγματοποίηση των κινήσεων, με μια αρμονική συνέχεια, η οποία και απαιτεί καλό κινητικό συντονισμό.

Η δυσκολία στον σχεδιασμό και την ολοκλήρωση μιας πράξης, είναι πολύ πιθανόν να οφείλεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού, ή αλλιώς δυσπραξία.

Διαταραχή της ικανότητας κατάκτησης και εκτέλεσης μιας δεξιότητας σε ένα παιδί χαρακτηρίζεται από δυσκολία στα να αποκτήσει και να επιδοθεί με επιτυχία σε κινητικές δεξιότητες που απαιτούν ταχύτητα, ακρίβεια, σχεδιασμό, συγχρονισμό. 

Οι δυο πιο συνηθισμένες μορφές της δυσπραξίας, είναι οι εξής: 

• Αναπτυξιακή διαταραχή του κινητικού συντονισμού

• Αναπτυξιακή διαταραχή του λόγου 

Αναπτυξιακή Διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού (κινητική δυσπραξία) 

Η αναπτυξιακή διαταραχή του κινητικού συντονισμού είναι μια κατάσταση κατά την οποία, λαμβανομένης υπόψη της ηλικίας τους, παιδιά με φυσιολογική πνευματική και σωματική ανάπτυξη και χωρίς εμφανή νευρολογική νόσο, παρουσιάζουν δυσκολίες στην εκτέλεση πολιτισμικά τυπικών κινητικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων της καθημερινής και της σχολικής ζωής. 

Η δυσπραξία είναι μία διαταραχή της ποιότητας της κίνησης και της αποτελεσματικότητας του συντονισμού. Τα παιδιά με δυσπραξία, ενώ έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, η κίνησή τους είναι αδέξια. Στην καθημερινή μας ζωή, η πράξη μας βοηθάει να αποκρινόμαστε αυτόματα, ομαλά και ακαριαία με το σώμα μας, χωρίς να χρειάζεται να σκεφτούμε αυτό που κάνουμε, λειτουργούμε αυτοματοποιημένα. 

Οι δυσκολίες στον προγραμματισμό της κίνησης δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται η δυσπραξία. Τα δυσπραξικά παιδιά μπορεί, επίσης, να συναντούν δυσκολίες και στην διαχείριση των συναισθημάτων τους, αλλά και των αλλαγών στην ζωή τους. Δυσκολεύονται έντονα στην συμμετοχή σε ομαδικά παιχνίδια, γεγονός που τα κάνει να αποσύρονται και να μειώνει τις κοινωνικές τους επαφές και την ανάγκη για κοινωνικοποίηση και παιχνίδι. Ακόμη, δημιουργούνται αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, διότι είναι πολύ απογοητευτικό ένα παιδί να θέλει να κάνει αρκετά πράγματα, αλλά να μην είναι ικανό να τα κάνει πράξη. 

Στοιχεία δυσπραξίας μπορεί να φανούν αρκετά πρώιμα. Σε μικρής ηλικίας παιδιά παρατηρείται, συνήθως, καθυστέρηση στην κατάκτηση των κινητικών σταθμών, και πολλές φορές οι γονείς παρατηρούν τα παιδιά τους να περπατάνε, πριν καν μπουσουλήσουν. Το παιδί, μπορεί, να παρουσιάσει αργή γλωσσική ανάπτυξη, όπως και καθυστέρηση στην εκπαίδευση της τουαλέτας. Κάποιοι γονείς, εντοπίζουν δυσκολίες του παιδιού τους στις διατροφικές συνήθειες (εμμονές με συγκεκριμένα φαγητά ή αποφυγή ορισμένων άλλων), αλλά και δυσκολίες στον ύπνο. Τέλος, όσον αφορά το παιχνίδι τους, υπάρχει μια δυσκολία με τα κατασκευαστικά παιχνίδια (τύπου lego, ενσφηνώσεις, puzzles), αλλά και στην χρήση των κινητικών δεξιοτήτων τους, όπως στο ποδήλατο. Το σκαρφάλωμα, παιχνίδια ισορροπίας, παιχνίδια με μπάλα και τα παιχνίδια της παιδικής χαράς, είναι κάποια από εκείνα που απαιτούν ικανότητες, στις οποίες υπολείπονται παιδιά με διαταραχή του κινητικού συντονισμού. 

Σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά, οι δυσκολίες είναι πιο έντονες και εμφανείς, με έντονο αντίκτυπο στο παιχνίδι, την γραφή, αλλά και τις δεξιότητες που έχουν να κάνουν με την αυτοεξυπηρέτηση του παιδιού. Το παιδί δυσκολεύεται να αντιληφθεί τι μπορεί να κάνει με το σώμα του και να οργανώσει τις κινήσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση ενός καθήκοντος, όπως να ντυθεί, να κουμπώσει, να τραβήξει φερμουάρ και να δέσει κορδόνια. Δυσκολίες παρατηρούνται και στο χειρισμό των παιχνιδιών. Το παιδί, αντί να χειριστεί κατάλληλα τα παιχνίδια, ώστε να δημιουργήσει ευκαιρίες για ικανοποίηση, τα σπρώχνει, απλώς τριγύρω ή τα βάζει στη σειρά. Μερικές φορές, στην προσπάθεια του να χειριστεί την απογοήτευση και τα αρνητικά του συναισθήματα, τα καταστρέφει. Χαρακτηριστική είναι η έλλειψη οργάνωσης και η τάση για ατυχήματα, εξαιτίας της κινητικής αδεξιότητας. Οι δάσκαλοι χαρακτηρίζουν, συνήθως τα παιδιά ως «ανοργάνωτα» και αναφέρουν δυσκολίες στη χρήση του μολυβιού και στην εκμάθηση της γραφής, αλλά και δυσκολίες στον οπτικοκινητικό συντονισμό και την οπτική αντίληψη των παιδιών. Κάποιες φορές, υπάρχει και καθυστέρηση στην εδραίωση της πλευρίωσης. Πολλά παιδιά, με διαταραχή συντονισμού των κινήσεων, παρουσιάζουν προβλήματα και στη σχολική μάθηση. 

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, αναφέρουμε κάποιες δραστηριότητες που δυσκολεύονται τα παιδιά με δυσπραξία: 

Παιχνίδι 

1. συναρμολόγηση παιχνιδιών κατασκευής και puzzles
2. χρωματισμός, κόψιμο και σχεδίαση
3. παιχνίδια παιδικής χαράς
4. παιχνίδια με μπάλα
5. ομαδικά κινητικά παιχνίδια 

Οργάνωση 

1. να κάνει πράγματα με ένα αποτελεσματικό τρόπο
2. αργός και αποδιοργανωμένος τρόπος στο παιχνίδι, στην φροντίδα του εαυτού και στη μάθηση
3. διαταραγμένη εικόνα σώματος
4. καθυστέρηση στην πλευρίωση
5. δυσκολία στην απομνημόνευση οδηγιών
6. δυσκολία στην μάθηση νέων εργασιών
7. δυσκολία στο σχηματισμό εννοιών
8. προβλήματα στο να ξεκινήσει κάτι και να ξέρει πότε και που να σταματήσει

Συμπεριφορά 

1. μειωμένη συγκέντρωση – διάσπαση προσοχής
2. παρορμητική συμπεριφορά
3. επιρρεπής σε ατυχήματα
4. υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις, με εκρήξεις θυμού
5. χαμηλή αυτοεκτίμηση
6. δυσκολίες με τις δεξιότητες κοινωνικοποίησης

Η καθημερινότητα των παιδιών με δυσπραξία είναι αρκετά ενοχλητική για αυτά, αφού οι δυσκολίες τους είναι εμφανείς και κάνουν το παιδί δυσλειτουργικό.

Ένα παιδί με δυσπραξία, θα γίνει ένας μελλοντικός δυσπραξικός ενήλικας, με κάποιες από τις παρακάτω δυσκολίες: 

1. Δυσκολία σον συντονισμό των κινήσεων
2. Τάση για πτώσεις και ατυχήματα
3. Φτωχός χωρικός προσανατολισμός και αίσθηση της κατεύθυνσης
4. Δυσκολίες στην εκμάθηση κινητικών δεξιοτήτων (όπως η οδήγηση αυτοκινήτου)
5. Δυσκολία στην ακολουθία οδηγιών
6. Φτωχή μνήμη

Προτεινόμενες δραστηριότητες

Αμφίπλευρος συντονισμός – ενδυνάμωση άνω κορμού.

• Περπάτημα καροτσάκι όπου ο γονιός κρατάει το παιδί από τα πόδια και το παιδί προσπαθεί να περπατήσει με τα χέρια
• Το παιδί σκάβει στην αυλή με μικρό φτυάρι ή φαράσι με μακριά λαβή για να μεταφυτέψει λουλούδια και μεταφέρει το χώμα σε καρότσι 
• μονόζυγο στο πάρκο
• Το παιδί καθαρίζει τζάμια κρατώντας με τα δύο του χέρια το σφουγγάρι με μακριά λαβή. Ακολουθεί κάθετη κατεύθυνση από πάνω προς τα κάτω και αντίθετα (ψηλά τζάμια – έκταση κορμού )
• Το παιδί σκουπίζει την βεράντα και έπειτα τελειώνοντας το σκούπισμα μαζεύει τα σκουπίδια με το φαράσι
• Το παιδί ξαπλωμένο σε στρώματα σε πρηνή θέση παίζει bowling κυλάει την μπάλα και προσπαθεί να ρίξει τις κορύνες.
• Το παιδί μεταφέρει την λεκάνη με τα ρούχα για να τα απλώσει η μαμά

Κιναίσθηση – Σχεδιασμός κίνησης

• Το παιδί είναι κρυμμένο κάτω από τα σεντόνια και προσπαθεί να βγει.
• Το παιδί προσπαθεί να περπατήσει με ένα βιβλίο στο κεφάλι. (ισορροπία, μέση γραμμή)

Σωματογνωσία.

• Το παιδί κινεί τα μέρη του σώματος του που του ονομάζετε προς την κατεύθυνση που του αναφέρετε. Η δραστηριότητα να επαναληφθεί δένοντας του τα μάτια Η εντολές να γίνονται λεκτικά για να μην έχει πρότυπο για να μιμηθεί.

• Το παιδί βάζει τα μέρη του σώματος του που του ονομάζετε μέσα σε σακουλίτσα ή τοποθετεί σ αυτά ένα σακουλάκι ισορροπίας. - Το παιδί περπατάει ελεύθερα στο δωμάτιο, σε συγκεκριμένο σηνιάλο (π.χ τριπλό κτύπημα χεριών) πρέπει να κάνει μία συγκεκριμένη στάση του σώματος (π.χ κρατάω με τα χέρια μου τα αυτιά μου και βγάζω την γλώσσα έξω ) Τι σινιάλο αντιστοιχεί σε κάθε στάση σώματος θα πρέπει να ειπωθούν από την αρχή της δραστηριότητας.(συγκέντρωση προσοχής – αύξηση ταχύτητας εγρήγορσης.

Οπτική διάκριση.

• Βγάλτε τα καπάκια από διάφορα βαζάκια και ανακατέψτε τα , το παιδί θα πρέπει να αναγνωρίσει και να ανατοποθετήσει τα καπάκια βιδώνοντας τα. Συγκέντρωση προσοχής – ακουστική διάκριση

• Έχετε μπροστά σας μερικά αντικείμενα από διαφορετικά υλικά (π.χ ποτήρι, κατσαρόλα, φλιτζάνι )και τα χτυπάτε με ένα κουτάλι. Κατά πρώτη φάση το παιδί θα μάθει να αναγνωρίζει τα διάφορα κτυπήματα κατά δεύτερη φάση το παιδί θα πρέπει να αναγνωρίσει τα κτυπήματα με κλειστά μάτια(ακουστική διάκριση)

• Παίρνετε μία θέση κοντά στο παιδί από πίσω, δεξιά αριστερά πάνω, κάτω και κάνετε ένα ήχο όπου το παιδί θα πρέπει να καταλάβει από πού έρχεται ο ήχος(ακουστικός προσανατολισμός, κιναίσθηση).

• Παιχνίδι «κρυμμένος θησαυρός». Κρύβουμε ένα αντικείμενο και το παιδί προσπαθεί να το βρει. Υπάρχει η εξής καθοδήγηση, όσο το παιδί κοντεύει στο κρυμμένο αντικείμενο τόσο πιο γρήγορα χτυπάμε τα χέρια, όσο πιο μακριά είναι από το αντικείμενο τόσο πιο αργά χτυπάμε τα χέρια.

• Το παιδί τρέχει ελεύθερα στο δωμάτιο, του λέτε μία εντολή( π.χ φέρε μου το στυλό) και με το δικό σας μέτρημα μέχρι το τρία πρέπει να πάει να το πιάσει και να σας το φέρει.
• Το παιδί περπατάει ακολουθώντας τον ρυθμό που του χτυπάτε (ο ρυθμός να είναι για τον βηματισμό της παρέλασης) .

• Παιχνίδι «στρατιωτάκια ακούνητα αγέλαστα». Το παιδί τρέχει στο δωμάτιο, πρέπει να σταματήσει μόλις χτυπήσετε τα χέρια σας