Η EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΔΙΑΧΥΤΕΣ AΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Bικτωρία Γκοράκη, Μ.Α., Εργοθεραπεύτρια

Eιδική Θεραπευτική Μονάδα για παιδιά με Αυτισμό,

Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής.

Αυτή η εισήγηση χωρίζεται ουσιαστικά σε δύο μεγάλες ενότητες: α) τι είναι η Εργοθεραπεία και β) η συμβολή της στις Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές. Παρόλα αυτά όμως και λόγω της σύντομης παρουσίασης και των δύο θεμάτων, αποτελεί κυρίως ένα έναυσμα για περαιτέρω μελέτη και έρευνα από τους ενδιαφερόμενους..

Α). Τι είναι η Εργοθεραπεία;

Εργοθεραπεία είναι η τέχνη και η επιστήμη της χρήσης «έργου» (οccupation) ως ένα μέσο που θα προκαλέσει θετική, μετρήσιμη αλλαγή στην υγεία και στην λειτουργικότητα ενός πελάτη/ασθενή.(Slide 3-4)Το πρώτο συστατικό του ορισμού αυτού που χρειάζεται αποσαφήνιση είναι η «τέχνη». Ως τέχνη ορίζεται η κατασκευή οποιουδήποτε καλλιτεχνήματος/ χειροτεχνίας ή διαπροσωπικής εμπειρίας που ελαχιστοποιεί την απομόνωση του ανθρώπου, που επιβεβαιώνει τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού, σώματος και πνεύματος και βοηθάει το άτομο να ανακαλύψει το νόημα της ύπαρξης του. Επίσης στην έννοια της τέχνης, στην Εργοθεραπεία, συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία και η εγκαθίδρυση της σωστής και ασφαλούς θεραπευτικής σχέσης.

Επιπρόσθετα, η Εργοθεραπεία έχει οριστεί και ως επιστήμη για τρεις λόγους: α) βασίζεται σε δεδομένα και αποτελέσματα ερευνητικών εργασιών και έναν μεγάλο αριθμό θεωρητικών συστημάτων, β) χρησιμοποιεί επιστημονικές διαδικασίες για την ανάπτυξη, επαλήθευση, τελειοποίηση ή απόρριψη των θεωριών και της πρακτικής της και γ) οι θεραπευτές της χρησιμοποιούν επιστημονικές αρχές για να αναλύσουν και να συνθέσουν δεδομένα από την αλληλεπίδρασή τους με τους πελάτες/ ασθενείς, για να καθορίσουν περιοχές λειτουργικότητας και δυσλειτουργίας ώστε να σχεδιάσουν κατάλληλες στρατηγικές παρέμβασης.

Oι σύλλογοι Εργοθεραπείας ανά τον κόσμο έχουν δώσει διάφορους ορισμούς για να περιγράψουν το τι είναι η Εργοθεραπεία και ορισμένοι από αυτούς είναι:

• Η Ε/Θ είναι μια εξειδικευμένη θεραπεία που βοηθά τα άτομα να επιτύχουν την ανεξαρτησία σε όλους τους τομείς της ζωής τους (ΑΟΤΑ, 2005).

• Η Ε/Θ είναι ένα επάγγελμα που ασχολείται με την προαγωγή της υγείας και ευεξίας μέσω του «έργου» (WFOT, 2005).

• H E/Θ βοηθάει τους ανθρώπους να αποκτήσουν υγεία, ευεξία και ικανοποίηση από τη ζωή τους μέσω της συμμετοχής τους σε ρόλους και δραστηριότητες με νόημα για εκείνους (ΒΑΟΤ, 2003).

Το «έργο» ή στην ξένη ορολογία «οccupation», το οποίο αναφέρεται συνεχώς στους ορισμούς, είναι ένα άλλο όνομα για όλες τις καθημερινές μας δραστηριότητες, οι οποίες έχουν στόχο αλλά και ουσία για τον κάθε άνθρωπο και τυπικά:

⦁ είναι διαχρονικές

⦁ έχουν ιδιαίτερη σημασία/νόημα γι’αυτόν που τις εκτελεί

⦁ συμπεριλαμβάνουν πολλαπλές δραστηριότητες.

Γενικά η Εργοθεραπεία απευθύνεται σε άτομα με:

• Σωματικές αναπηρίες

• Γνωστικές αναπηρίες

• Ψυχοκοινωνικές δυσλειτουργίες

• Αναπτυξιακές ή μαθησιακές διαταραχές

• Δυσπροσάρμοστες συμπεριφορές

• Άλλες διαταραχές ή χρόνιες καταστάσεις.

Οι υπηρεσίες της Εργοθεραπείας, αν και δεν περιορίζονται μόνο σε αυτές, συνήθως περιλαμβάνουν:

• Αξιολόγηση και παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών σε συνεργασία με τον πελάτη, την οικογένεια, τους φροντιστές του ή σημαντικούς άλλους.

• Αξιολόγηση, ανάπτυξη, βελτίωση, διατήρηση ή αποκατάσταση δεξιοτήτων σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής (ΔΚΖ), εργασία ή παραγωγικές δραστηριότητες και παιχνίδι/ ελεύθερος χρόνος.

• Αναγνώριση και διευκόλυνση στη συμμετοχή σε ρόλους και ουσιώδεις για το άτομο δραστηριότητες.

• Αξιολόγηση, βελτίωση και/ή αποκατάσταση αισθητηριακοκινητικών, γνωστικών και ψυχοκοινωνικών στοιχείων εκτέλεσης.

• Σχεδιασμός και προτάσεις προσβασιμότητας και εργονομικών διευθετήσεων.

• Εκπαίδευση του πελάτη, της οικογένειας ή άλλων σε διάφορες κατάλληλες παρεμβάσεις/ χειρισμούς & στη χρήση και συντήρηση εξοπλισμού και τεχνολογίας.

• Συμβουλευτική και καθοδήγηση σε ομάδες, προγράμματα, οργανισμούς ή κοινότητες για παροχή υπηρεσιών σε διάφορους πληθυσμούς

Περιοχή Ενδιαφέροντος της Εργοθεραπείας (Domain of concern)

Η περιοχή ενδιαφέροντος της Ε/Θ ορίζεται ως ο καθορισμός των περιοχών της ανθρώπινης εμπειρίας στην οποία τα μέλη ενός επαγγέλματος έχουν εξειδίκευση και προσφέρουν βοήθεια σε άλλους. Η περιοχή ενδιαφέροντος της Ε/Θ περιλαμβάνει τους:

Τομείς/περιοχές εκτέλεσης: Περιλαμβάνουν τις δραστηριότητες καθημερινής ζωής (ΔΚΖ), εργασία ή παραγωγικές δραστηριότητες και παιχνίδι/ ελεύθερος χρόνος.

Στοιχεία εκτέλεσης: Είναι τα στοιχεία που αποτελούν ή που παρέχουν τις απαιτούμενες ικανότητες για να τελεστούν οι παραπάνω δραστηριότητες. 

Πλαίσια εκτέλεσης: Είναι οι καταστάσεις ή οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την απόδοση ενός πελάτη στην εκτέλεση μιας δραστηριότητας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΜΕΩΝ & ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Με βάση το παραπάνω σχήμα, κατανοούμε πως υπάρχει μια διαρκής αλληλεπίδραση των τομέων, στοιχείων και πλαισίων εκτέλεσης, όπως θα περιγράψουμε και παρακάτω:

Αν υποθέσουμε πως για οποιονδήποτε λόγο, ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει δυσκολίες στις δεξιότητες που αφορούν το ντύσιμό του (τομέας εκτέλεσης), τα στοιχεία εκτέλεσης που πιθανά να παρουσιάζουν κάποιες δυσλειτουργίες είναι αισθητηριακά, νευρομυοσκελετικά, κινητικά και γνωστικά, όπως αναφέρονται αναλυτικά στον πίνακα. Όμως το ντύσιμο, σαν Δραστηριότητα Καθημερινής Ζωής ενός ανθρώπου, ταυτόχρονα επηρεάζεται άμεσα από την ηλικία και το φύλο του ανθρώπου, το ποια είναι η ασθένειά του ή οι δυσκολίες του και βεβαίως την κοινωνικο-πολιτισμική του κατάσταση (πλαίσια εκτέλεσης).

ΤΟΜΕΑΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

ΠΛΑΙΣΙΑ

ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

ΔΚΖ: Ντύσιμο

1. Αισθητηριακά:

• Απτική επεξεργασία

• Ιδιοδεκτική

• Κιναισθησία

• Σχήμα σώματος

2. Νευρομυοσκελετικά:

• Εύρος κίνησης

• Έλεγχος στάσης σώματος 

• Δύναμη 

3. Κινητικά:

• Λεπτός/ Αδρός Συντονισμός

• Οπτικοκινητικός Συντονισμός

• Πράξη

4. Γνωστικά:

• Διάρκεια προσοχής

• Διαδοχή

• Μνήμη

• Γενίκευση

• Ηλικία

• Φύλο

• Κατάσταση ανικανότητας

• Κοινωνικοί παράμετροι

• Πολιτισμικοί

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:

• H E/Θ βασίζεται στην πεποίθηση ότι η στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα (purposeful activity/ occupation), μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη αλλά και την αποκατάσταση μιας δυσλειτουργίας.

• Η δραστηριότητα όπως χρησιμοποιείται από την Ε/Θ εμπεριέχει κατ’ αρχήν έναν εγγενή/ εσωτερικό στόχο αλλά κυρίως ένα θεραπευτικό στόχο.

• Από τα κύρια εργαλεία κλινικής συλλογιστικής της Ε/Θ είναι η ανάλυση έργου και η ανάλυση δραστηριότητας. Ο σκοπός της ανάλυσης έργου είναι να καθορίσει τους εργασιακούς στόχους και τα επιθυμητά αποτελέσματα της παρέμβασης και να αναγνωρίσει έργα που έχουν νόημα και ουσία για τον πελάτη. Αντίστοιχα, η ανάλυση δραστηριότητας καθορίζει αν μια δραστηριότητα έχει δυναμικό αποκατάστασης ή αξία και πως θα διαβαθμιστούν οι θεραπευτικές δραστηριότητες, ώστε να επιτύχουν το στόχο τους με μεγαλύτερη ακρίβεια και συνέπεια.

Η Ε/Θ διαδικασία εν συντομία περιλαμβάνει:

Τον τόπο παρέμβασης (το πλαίσιο που θα γίνει η παρέμβαση π.χ. νοσοκομείο, σχολείο, κέντρο αποκατάστασης, κοκ), το οποίο βέβαια καθορίζει και τον πληθυσμό- στόχο. Στη συνέχεια, και αφού έρθει το παραπεμπτικό για τις υπηρεσίες της Ε/Θ, γίνεται μια πρώτη εκτίμηση των αναγκών αλλά και των δυσκολιών του πελάτη. Από τα πρώτα αυτά αποτελέσματα, ο θεραπευτής οργανώνει μια πιο αναλυτική αξιολόγηση, χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία για να λάβει τις πληροφορίες που θα τον καθοδηγήσουν στην οργάνωση ενός πλάνου παρέμβασης. Το πλάνο αυτό της παρέμβασης ουσιαστικά θέτει τους μακροπρόθεσμους στόχους για τη θεραπεία ή αποκατάσταση και τους επιμέρους βραχυπρόθεσμους. Οι θεραπευτικοί στόχοι θέτονται πάντα σε άμεση συνεργασία με τον πελάτη, όταν αυτό είναι εφικτό, την οικογένειά του ή τους φροντιστές του, το σχολείο και σημαντικούς άλλους. Ακολουθεί η παρέμβαση, η οποία περιλαμβάνει τις όποιες θεραπευτικές τεχνικές, μοντέλα και πλαίσια αναφοράς έχουν επιλεγεί για την κάθε διαγνωστική ομάδα ή τον συγκεκριμένο πελάτη αντίστοιχα και ανά τακτά χρονικά διαστήματα ακολουθούν επαναξιολογήσεις. Αυτές θα δείξουν την πρόοδο στους στόχους και πιθανές τροποποιήσεις σε αυτούς ή στη θεραπευτική προσέγγιση που έχει επιλεγεί. Στο τέλος της παρέμβασής, θα παραπέμψουμε σε άλλη ειδικότητα, αν κρίνεται απαραίτητο, θα ολοκληρώσουμε την αναφορά μας με μια τελική αξιολόγηση και πρόγραμμα παρακολούθησης (follow-up).

Η Ε/Θ παρέμβαση γενικά περιλαμβάνει:

1. Αποκατάσταση/ Επανάκτηση

⦁ Αλλαγή στις βιολογικές, φυσιολογικές, ψυχολογικές ή νευρολογικές διαδικασίες

⦁ Εκπαίδευση/ Εκμάθηση

2. Αντιστάθμιση/ Προσαρμογή

⦁ Αλλαγή της δραστηριότητας

⦁ Αλλαγή του πλαισίου-περιβάλλοντος

3. Πρόληψη Αναπηρίας (Πρωτογενής, Δευτερογενής, Τριτογενής)

4. Προαγωγή της Υγείας: Επανασχεδιασμός του τρόπου ζωής (lifestyle)

⦁ «Έργο» με στόχο και ουσία για το άτομο

⦁ Ισορροπία στην δουλειά, ξεκούραση, παιχνίδι/ ελεύθερο χρόνο

⦁ Υγιής αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

Θεραπευτικά εργαλεία της Εργοθεραπείας-Πλαίσια αναφοράς

Τα πλαίσια αναφοράς είναι μια μέθοδος οργάνωσης της θεωρητικής γνώσης (από ποικίλες και διαφορετικές θεωρίες), έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το σχεδιασμό της θεραπευτικής παρέμβασης στην Εργοθεραπεία (Kramer & Hinοjosa, 1993; Mosey, 1986; 1996). Είναι η σύνδεση μεταξύ της θεωρίας και της πρακτικής. Aποτελούνται από 5 κύρια μέρη:

• Τη θεωρητική βάση

• Τις ενδεικτικές συμπεριφορές λειτουργικότητας/ δυσλειτουργικότητας

• Τις οδηγίες για αξιολόγηση

• Τις προϋποθέσεις για αλλαγή της συμπεριφοράς

• Την εφαρμογή στην πράξη

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα αποτελέσματα της Εργοθεραπευτικής παρέμβασης έχουν μια κυκλική πορεία, παρά μία γραμμική, καθώς η βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου συνεπάγει την καλύτερη εκτέλεση δραστηριοτήτων/ έργου, τα οποία με τη σειρά τους συμβάλουν στην προαγωγή της υγείας με ύστατο αποτέλεσμα την καλυτέρευση της ποιότητας ζωής του πελάτη/ ασθενή.

Β). Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές- Αυτισμός

Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (ΔΑΔ), είναι διαταραχές που επηρεάζουν το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, ειδικότερα στις περιοχές που ελέγχουν τις κοινωνικές ικανότητες και τις δεξιότητες επικοινωνίας:

• Στην αμοιβαία κοινωνική αλληλεπίδραση

• Στην επικοινωνία

• Στην παρουσία περιορισμένων, επαναλαμβανόμενων, στερεότυπων συμπεριφορών, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων

• Στην αισθητηριακή και αντιληπτική επεξεργασία.

Η Εργοθεραπεία σε παιδιά με ΔΑΔ

• Αξιολογεί το παιδί για να καθορίσει αν έχει κατακτήσει δεξιότητες κατάλληλες για την ηλικία του, πχ. ντύσιμο, τουαλέτα, δεξιότητες παιχνιδιού.

• Βοηθά/ εκπαιδεύει το παιδί να κατακτήσει και να διατηρήσει, φυσιολογικές για την ηλικία του, καθημερινές δραστηριότητες και ρουτίνες, λαμβάνοντας υπόψη τα στάδια της ανάπτυξης και τα αναπτυξιακά ορόσημα στη σωματική, νοητική και συμπεριφορική ανάπτυξη ενός παιδιού.

• Παρατηρεί/ αξιολογεί τον οικιακό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού και καθορίζει πιθανές τροποποιήσεις τους ώστε να προάγουν τη μέγιστη ανάπτυξη του παιδιού.

• Αναπτύσσει ένα ενιαίο θεραπευτικό πλάνο σε συνεργασία με τους γονείς & άλλους επαγγελματίες υγείας που δουλεύουν με το παιδί.

• Παρέχει εξατομικευμένη παρέμβαση ώστε να βοηθήσει ένα παιδί να αντιδρά κατάλληλα σε πληροφορίες που έρχονται μέσω των αισθήσεων του.

Η παρέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες αναπτυξιακές δραστηριότητες, αισθητηριακή ολοκλήρωση, δραστηριότητες παιχνιδιού.

• Διευκολύνει δραστηριότητες παιχνιδιού που βοηθούν το παιδί στην αλληλεπίδραση και επικοινωνία με άλλους.

• Συνεργάζεται με τους γονείς και τους άλλους επαγγελματίες υγείας/ δασκάλους ώστε να ενθαρρύνεται η εκπαίδευση/ βελτίωση σε κοινωνικές δεξιότητες, καθημερινές δραστηριότητες (ΔΚΖ) και ο χειρισμός πιθανών προβλημάτων συμπεριφοράς του παιδιού.

Η Ε/Θ αξιολόγηση εντοπίζει:

• Τους τομείς εκτέλεσης που πιθανά να υπάρχουν δυσλειτουργίες/ καθυστερήσεις, κλπ. (ΔΚΖ, σχολικές δραστηριότητες, παιχνίδι/ ελεύθερος χρόνος).

• Τα δυσλειτουργικά στοιχεία εκτέλεσης (αισθητηριακά, κινητικά, αντιληπτικά, γνωστικά, ψυχο-κοινωνικά), όπως αυτά εμπλέκονται στις δραστηριότητες των τομέων εκτέλεσης.

• Τα πλαίσια εκτέλεσης (χρονικές και περιβαλλοντικές παράμετροι), το πώς αυτά επηρεάζουν ή καθορίζουν τις δραστηριότητες και τους ρόλους ενός παιδιού και το κατά πόσο η προσαρμογή/ τροποποίηση αυτών βελτιώνουν τη λειτουργικότητα του και τις συνθήκες μάθησης

Μέθοδοι Αξιολόγησης

Συνέντευξη με γονείς/ οικογένεια/ σημαντικούς άλλους, ερωτηματολόγια,

checklists, δομημένη παρατήρηση-κλινικές παρατηρήσεις, μη-δομημένη παρατήρηση, προσομοίωση δραστηριοτήτων, σταθμισμένες δοκιμασίες και μη-σταθμισμένες δοκιμασίες, όπως το Sensory Profile, τοSensory Integration and Praxis Test, το Τest of Playfulness, το Knox Play scale, το Developmental Test of Visual Perception, το Miller Assessment for Preschoolers, το PEDI κοκ, ανάλογα με τα προβλήματα του παιδιού και τους τομείς που θέλουμε να αξιολoγήσουμε. Σημειώνεται δε ότι οι περισσότερες δοκιμασίες μας προσφέρουν μόνο κομμάτια ενός παζλ, κατά την αξιολόγηση, αφού α) δεν είναι σταθμισμένα στα Ελληνικά και β) συνήθως είναι πολύ δύσκολο να τα ολοκληρώσουν τα παιδιά με ΔΑΔ..

Πλαίσια αναφοράς που συνήθως χρησιμοποιούνται στις ΔΑΔ

Τα κύρια πλαίσια αναφοράς που οι Ε/Θ χρησιμοποιούν στη θεραπευτική παρέμβαση τους με παιδιά με ΔΑΔ είναι:

⦁ Αισθητηριακή Ολοκλήρωσης

⦁ Συμπεριφορικό Πλαίσιο Αναφοράς

⦁ Περιβαλλοντικές Τροποποιήσεις (Environmental modifications)

Επιπρόσθετα όμως, και ανάλογα με το πλαίσιο εργασίας ή/και την εκπαίδευση του θεραπευτή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και τα παρακάτω:

• Xειρισμού δύσκολων καταστάσεων (Coping Frame of Reference)

• Αναπτυξιακό Πλαίσιο Αναφοράς

• Ψυχοκοινωνικό Πλαίσιο Αναφοράς

• Οπτικής Αντίληψης (Visual Perception)

• Μοντέλο Ανθρώπινου Έργου (Model of Human Occupation)

Τέλος, επιβάλλεται να τονίσουμε πως ο Εργοθεραπευτής στη δουλειά του με τα παιδιά με ΔΑΔ θα πρέπει να ενσωματώσει, σε συνεργασία και με την υπόλοιπη θεραπευτική ομάδα, τις βασικές αρχές των ιδιαίτερα σημαντικών εκπαιδευτικών παρεμβάσεων και εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας: ΤΕΑCCH, PECS, MAKATON, αφού φυσικά πάρει την απαραίτητη εκπαίδευση.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ- ΑΥΤΟΥΠΗΡΕΤΗΣΗ

Τα συχνότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί με ΔΑΔ στην αυτουπηρέτησή του εντοπίζονται στις δεξιότητες τουαλέτας, περιποίησης εαυτού και σώματος, ντύσιμο-γδύσιμο, φαγητό, ύπνος, ασφάλεια. Αυτά εν συντομία μπορεί να εκδηλώνονται:

• Τουαλέτα (καθυστέρηση στην εκμάθηση, αισθητηριακές/απτικές διαταραχές, φόβος, ανησυχία για το γιογιό/ λεκάνη, το θόρυβο απ’το καζανάκι, αντίσταση στην αλλαγή μιας καθιερωμένης ρουτίνας (πάνας), απουσία κοινωνικού κινήτρου, δυσκολία στην κατανόηση του τι αναμένεται να γίνει στην τουαλέτα)

• Στοματική υγιεινή (δυσκολία/ δυσανεξία στη οδοντόβουρτσα, οδοντόκρεμα)

• Περιποίηση εαυτού (χτένισμα, βούρτσισμα μαλλιών)

• Πλύσιμο σώματος, κεφαλής

• Ένδυση-Απόδυση

• Σίτιση & Φαγητό (στοματο-κινητικές, αισθητηριακές δυσκολίες, αντίσταση στην αλλαγή μιας ρουτίνας πχ. τάισμα, λιωμένα φαγητά, προτίμηση σε ελάχιστα φαγητά)

• Ρουτίνα του ύπνου

• Μετακίνηση στην κοινότητα (δρόμοι, φανάρια, αυτοκίνητα και ασφαλής μετακίνηση)

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

• Αξιολόγηση-Επιλογή κατάλληλων πλαισίων αναφοράς/ δραστηριοτήτων

• Εγκαθίδρυση καθημερινής ρουτίνας

• Θέσπιση μακροπρόθεσμων στόχων

• Ανάλυση σε βραχυπρόθεσμους στόχους- επιμέρους βήματα

• Διδασκαλία αλυσιδωτών αντιδράσεων: πρόσθια & ανάστροφη διδασκαλία-Είδη προτροπών/ βοήθειας και καθοδήγησης.

• Θεραπεία των πιθανών αισθητηριακών διαταραχών

• Συνεργασία και εκπαίδευση της οικογένειας.

• Σταθερή, άμεση θετική ενίσχυση σε κάθε επιτυχία

• Οπτικοποίηση (η δραστηριότητα με βήματα σε εικόνες)

• Γενίκευση

(Slide 28-29-30)

ΣΧΟΛΕΙΟ-ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

Οι πλέον απαραίτητες δεξιότητες για την ένταξη σε σχολικό πλαίσιο και τα στοιχεία εκτέλεσης που θα πρέπει αναπτύξουμε/ βελτιώσουμε, ξεκινώντας την παρέμβασή μας είναι:

Γνωστικές Δεξιότητες: Μάθηση, διάρκεια προσοχής-συγκέντρωση, μνήμη, επίλυση προβλήματος, κατηγοριοποίηση, ακολουθία οδηγιών, εκκίνηση & τερματισμός

δραστηριότητας, κατανόηση εννοιών, ανοχή στη ματαίωση και γενίκευση.

Λεπτής Κίνησης & Συντονισμού: Δεξιότητες προγραφής, λαβή μολυβιού, γραφή,

χρήση ψαλιδιού, λοιπών χειροτεχνικών & κατασκευαστικών δραστηριοτήτων.

Αδρής Κίνησης: Να τρέχει, να κινείται στο χώρο επιδέξια, να πιάνει, πετάει, κλωτσάει την μπάλα, να χοροπηδά, να πηδά στο ένα πόδι.

Δεξιότητες Παιχνιδιού: Να περιμένει τη σειρά του, να κατανοεί/ συμμετέχει σε παιχνίδι κανόνων, συμβολικό παιχνίδι, σε αθλήματα, σε κοινωνικό παιχνίδι.

Κοινωνικές Δεξιότητες- Επικοινωνία: Ανάπτυξη σχέσεων με συνομηλίκους-φιλίες, κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, συνεργασία, κατανόηση των κοινωνικών κανόνων

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

• Αξιολόγηση-Επιλογή κατάλληλων πλαισίων αναφοράς/ δραστηριοτήτων

• Εκπαίδευση σε γνωστικές δεξιότητες, δεξιότητες οργάνωσης γενικότερα

• Εκπαίδευση σε δεξιότητες λεπτής κίνησης, οπτικοκινητικού συντονισμού, προγραφής

• Εκπαίδευση σε δεξιότητες αδρής κίνησης/ οπτικοκινητικού συντονισμού, πράξις (αισθητηριακή ολοκλήρωση)

• Βελτίωση δεξιοτήτων χειρισμού δύσκολων καταστάσεων (coping skills)-προβλημάτων συμπεριφοράς

• Κατανόηση του μαθησιακού στυλ κάθε μαθητή

• Περιβαλλοντικές τροποποιήσεις/ προσαρμογές, ειδικός αισθητηριακός. εξοπλισμός, εντός και εκτός της τάξης, χρήση οπτικοποίησης στο χώρο και στο πρόγραμμα του μαθητή.

• Κατανόηση και επεξεργασία των δυσκολιών που περιγράφονται από τη «Θεωρία του Νου της, Κεντρικής Συνοχής και της Εκτελεστικής Λειτουργίας»

• Εκπαίδευση και καθοδήγηση του εκπαιδευτικού προσωπικού εφόσον αυτό είναι επιθυμητό και απαραίτητο.

(Slide 33)

ΠΑΙΧΝΙΔΙ- ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Τα παιδιά με ΔΑΔ συνήθως εμφανίζουν δυσκολίες στη διερεύνηση και στην εκτέλεση του παιχνιδιού ή της αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους:

• Χρησιμοποιούν τα παιχνίδια με ανώριμο ή περίεργο τρόπο και άλλον από αυτόν που αρχικά προορίζονται.

• Εμπλέκονται σε στερεότυπο παιχνίδι.

• Παρουσιάζουν δυσκολίες στη μίμηση και τη φαντασία.

• Δυσκολεύονται αρκετά στα ομαδικά & συνεργατικά παιχνίδια με συνομήλικους, ακόμη κι αν το επιδιώκουν τα ίδια να εμπλακούν.

• Έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο φανταστικό/ συμβολικό παιχνίδι.

• Περνούν πολύ λιγότερο χρόνο, σε σύγκριση με παιδιά χωρίς ΔΑΔ, παίζοντας.

• Δείχνουν ωστόσο να απολαμβάνουν το αισθητηριακό-κινητικό παιχνίδι.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

• Αξιολόγηση-Επιλογή πλαισίων αναφοράς/ δραστηριοτήτων.

• Βελτίωση των δεξιοτήτων παιχνιδιού μέσα από τα αναπτυξιακά του στάδια: Εξερευνητικό παιχνίδι (0-2)

Συμβολικό παιχνίδι (2-4)

Δημιουργικό παιχνίδι (4-7)

Παιχνίδι κανόνων (7-12). 

• Χτίσιμο πάνω στις υπάρχουσες δεξιότητες ή ακόμη και στερεοτυπίες του.

• Χρήση μουσικής και ρυθμού/ σωματικού παιχνιδιού (αισθητηριακοκινητικού) για την προώθηση της από κοινού 

προσοχής, βλεμματικής επαφής, & του «σειρά μου, σειρά σου».

• Διδάσκουμε σταδιακά το προσποιητό/ συμβολικό παιχνίδι («το κάνω στα ψέματα»).

• Κατάλληλη δόμηση του ελεύθερου χρόνου και του χώρου παιχνιδιού του παιδιού, ακόμη και του δωματίου του.

• Σχεδιασμός ώστε το περιβάλλον (θεραπευτικό, εκπαιδευτικό, οικιακό) να είναι ασφαλές για το ίδιο (σωματικά & συναισθηματικά) αλλά και ταυτόχρονα «ελκυστικό».

• Εμπλοκή σε δυαδικό & ομαδικό παιχνίδι με τυπικά παιδιά (ή αδέλφια).

Σημειώνεται πως πρέπει να είναι ξεκάθαρος για τον Ε/Θ ο διπλός ρόλος του παιχνιδιού: Το παιχνίδι ως θεραπευτικός στόχος-Το παιχνίδι ως θεραπευτικό εργαλείο.

Επιπλέον πρέπει να θυμόμαστε πως για τα παιδιά με αυτισμό «Η εργασία είναι παιχνίδι, και το παιχνίδι εργασία»