1. Συχνές είναι οι αμφιβολίες “μήπως δεν έχω κάνει το σωστό” ή “ο φόβος “μήπως έχω κάνει κάποιο λάθος”. Επίσης, ιδεοληπτικά εμφανίζεται η πιθανότητα κάποιας παράλειψης ή πρόκλησης κακού ή λάθους π.χ. “μήπως άφησα ανοιχτό το παράθυρο ή τον θερμοσίφωνα”, “μήπως δεν έχω κλείσει τον φούρνο ή το μάτι της κουζίνας”. Παρομοίως υπάρχουν και πιο πολύπλοκα περιεχόμενα όπως: “μήπως χτύπησα κάποιον με το αυτοκίνητο¨.
Αυτές οι αμφιβολίες οδηγούν σε επανελέγχους (=καταναγκασμοί), δηλαδή επαναλαμβανόμενες πράξεις για την επιβεβαίωση ότι όλα είναι καμωμένα σωστά π.χ. “πηγαίνω πολλές φορές στην κουζίνα για να είμαι σίγουρος ότι η ηλεκτρική κουζίνα είναι κλειστή”, “ελέγχω τον δρόμο από τον οποίο πέρασα μήπως υπάρχουν κηλίδες αίματος ή κάποιος τραυματισμένος.”
2. Άλλη μορφή ιδεοληπτικής αμφιβολίας που απαντάται συχνά είναι “μήπως δεν διάβασα σωστά το κείμενο του βιβλίου”, που μπορεί να οδηγήσει σε τελετουργία επανάληψης δηλαδή να διαβάζει κάποιος ξανά και ξανά το ίδιο κείμενο για πολλή ώρα μέχρι να βεβαιωθεί ότι το κατάλαβε.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι στην πραγματικότητα η κατανόηση του κειμένου, αλλά η μείωση της δυσφορίας που οδηγεί στην διακοπή της τελετουργίας επανάληψης.
3.Κάποιοι φοβούνται μήπως μολυνθούν από κάτι που θα πιάσουν ή θα φάνε, και καταφεύγουν σε τελετουργίες καθαρισμού που μπορεί να πάρουν πολύ χρόνο ή γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο κάθε φορά π.χ. πρώτα το αριστερό χέρι, πρώτα την παλάμη και μετά μέχρι τον αγκώνα και μετά το δεξί χέρι με την ίδια ακριβώς σειρά κ.ο.κ.
5. Μερικοί αγχώνονται εξαιρετικά όταν δεν υπάρχει τάξη και συμμετρία, π.χ. ανησυχούν μήπως δεν είναι σωστά τακτοποιημένο το γραφείο, η ντουλάπα, τα προσωπικά τους αντικείμενα,
και αναλώνουν ώρες σε τακτοποιήσεις, π.χ. στρώνουν τα σεντόνια χωρίς καμία ζάρα και με απόλυτη συμμετρία, βάζουν τα cd ή τα βιβλία χωρίς να εξέχει καμία γωνία, τοποθετούν τις παντόφλες και τα ρούχα σε συγκεκριμένες θέσεις κλπ.
6.Ο ιδεοληπτικός φόβος για την έκφραση βίας και επιθετικότητας προς τον εαυτό ή τους άλλους με παρορμητικό τρόπο παίρνει τη μορφή: “φοβάμαι μήπως σκοτώσω το παιδί μου, μήπως μαγειρέψω και δηλητηριάσω την οικογένεια μου”, “μήπως ξεστομίσω αισχρόλογα”, “μήπως κλέψω πράγματα” κλπ.
Για να ανταπεξέλθουν στο άγχος αποφεύγουν τα αντικείμενα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να προκαλέσουν κακό (π.χ. μαχαίρια) ή άτομα στα οποία έχουν σκεφτεί ότι μπορεί να προκαλέσουν τη βλάβη ή συγκεκριμένες δραστηριότητες π.χ. αποφεύγω να μαγειρεύω για την οικογένειά μου κλπ.
7. Υπάρχουν ιδεοληψίες (εικόνες ή σκέψεις) σεξουαλικού περιεχομένου που βιώνονται ως απαγορευμένες και διεστραμμένες από το ίδιο άτομο που τις έχει. Αυτές μπορεί να αφορούν σε παιδιά ή μέλη της οικογένειάς, αιμομιξία ή επιθετική σεξουαλική συμπεριφορά. Για να αντιμετωπίσει, ο άνθρωπος καταφεύγει σε διάφορα τεχνάσματα. Μπορεί να πει προσευχές, να επαναλάβει λέξεις ή φράσεις ( νοητικοί καταναγκασμοί) που κατευνάζουν το άγχος ή να αποφύγει να έρθει σε επαφή με τον άνθρωπο στον οποίο κατευθύνονται οι σεξουαλικές του σκέψεις.
9, Στη ίδια κατηγορία (ιδεοληψίες σεξουαλικού περιεχομένου) ανήκουν και οι ανησυχίες που πολλοί άντρες εμφανίζουν για τον ανδρισμό τους.
“Μήπως είμαι ομοφυλόφιλος;”, οι οποίες καταλήγουν σε προστατευτικές συμπεριφορές π.χ. τραβάνε τα ρούχα τους για να καλύπτουν οποιαδήποτε “ύποπτη” κίνηση του κορμιού τους, φοράνε φαρδιά ρούχα και προσέχουν τα βλέμματα των άλλων μην τύχει και έχουν παρεξηγηθεί.
10. Οι ιδεοληψίες θρησκευτικού περιεχομένου ή ηθικού περιεχομένου περιλαμβάνουν σκέψεις, εικόνες, ή παρορμήσεις (π.χ. να βρίσω τα Θεία) που δεν δικαιολογούνται από την προσωπικότητα του ατόμου ή από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται.
11. Το σύνηθες είναι ότι αυτές εξουδετερώνονται με νοητικές λειτουργίες (π.χ. προσευχές κλπ.).
12. Ακόμη με ιδεοληπτικό τρόπο εμφανίζεται συχνά η ανησυχία για την υγεία π.χ. “μήπως κολλήσω AIDS ή καρκίνο από σάλιο, ούρα, κόπρανα, σπέρμα, κολπικές εκκρίσεις”, που οδηγούν σε τελετουργίες καθαρισμού για να αποφευχθεί η μόλυνση που μπορεί να προκληθεί από κακή υγιεινή.
13. Άλλοι μπορεί επίσης, να ελέγχουν με καταναγκαστικό τρόπο την καθαριότητα κάποιου αντικειμένου ή ατόμου π.χ. εξετάζω εξονυχιστικά και για πολλή ώρα μήπως ανακαλύψω ίχνη βρωμιάς.
Επίσης υπάρχουν:
14. Αναζήτηση διαβεβαιώσεων που λειτουργούν ως παθολογική αναζήτηση ασφάλειας (=καταναγκαστικό ισοδύναμο), από άλλους ανθρώπους, συνήθως οικείους (φίλους, μέλη οικογένειας). Ο ασθενής δεν εμπιστεύεται την κρίση και αποζητά με συστηματικό και επαναλαμβανόμενο τρόπο να ηρεμήσει μέσω κάποιου άλλου. Ερωτήσεις τέτοιου τύπου μπορεί να είναι: “Είναι κλειστό το σίδερο;” “Είμαι καθαρός;” “Τα πήρα τα φάρμακα;” “Κλείδωσα την πόρτα;”
15. Ακόμη, Ως παρασυσσώρευση ορίζεται η τελετουργική συλλογή αντικειμένων φαινομενικά άχρηστων και η αδυναμία να πεταχτούν αυτά όταν η χρηστική τους αξία έχει τελειώσει, μην τύχει και γίνουν αναγκαία στο μέλλον (τελετουργίες αποθήκευσης). Τα σπίτια αυτών των ανθρώπων μοιάζουν κάπως έτσι:
16. Τέλος, εμφανίζονται συχνά: Ειδικές προληπτικές συμπεριφορές (π.χ. προτίμηση σε μονούς ή ζυγούς αριθμούς- ένα ραντεβού στις τρεις αναβάλλεται για να γίνει στις τέσσερις που είναι ζυγός, αριθμός, άρα καλός, και επομένως σηματοδοτεί καλή έκβαση της συνάντησης).
17. Τελετουργίες επιβράδυνσης είναι η καταναγκαστική αργοπορία, δηλαδή η επιτέλεση κάποιας κίνησης με πολύ αργό ρυθμό. Απλές πράξεις, όπως το ντύσιμο, το ξύρισμα ή το πλύσιμο των δοντιών, που θα έπρεπε να τελειώνουν σε λίγα λεπτά μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και ώρες ή να κατατμηθούν σε πολλά επιμέρους κομμάτια με ενδιάμεσες στάσεις, μέχρι την τελική ολοκλήρωση της κίνησης (π.χ. βουρτσίζω μία φορά τα πάνω δόντια με αργή κίνηση και σταματώ για μερικά λεπτά, βουρτσίζω τα κάτω δόντια και κάνω ίδιας διάρκειας στάση και ξανά η ίδια διαδικασία κ.ο.κ.).
Πληροφορίες από την Ά Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών-Αιγινήτειο Νοσοκομείο Καθηγητής: Γ.Ν. Παπαδημητρίου και το σύγγραμμα Κατανοώντας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. ( Θοδωρής Χαλιμούρδας- Βιβή Σωτηροπούλου, Επιμέλεια: Νίκος Βαϊδάκης)
Ιατρικές εκδόσεις ΒΗΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου